|
موضوع: سوره آل عمران
عنوان: تفسير سوره مبارکه ال عمران جلسه 51
مدت زمان: 37:19 اندازه نسخه كم حجم: 3.12 MB دانلود اندازه نسخه پر حجم: 6.32 MB دانلود
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم
بسم الله الرحمن الرحيم
?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ لاَ إِله إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ?18?
خداي سبحان شهادت به وحدانيت داد، فرشته‌ها شهادت به وحدانيت حق دادند و علماي راستين شهادت به وحدانيت حق دادند خدا در حالي كه قائم به قسط و عدل است شهادت به وحدانيت حق مي‌دهد براي عظمت آن مشهودٌ به دوباره مي‌فرمايد: ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? كه خداي سبحان عزيز است و حكيم. در بحثهاي قبل براي متّقيان منازلي قائل شدند و درجاتي و پاداشهايي كه يكي از برجسته‌ترين آنها مقام رضوان بود كه فرمود: ?لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الاَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللّهِ? آن گروه از مؤمنين خاص كه به مقام رضوان رسيده‌اند هم اكنون همتاي فرشته‌ها شهادت به وحدانيت حق مي‌دهند اينها همان اولوا العلمي هستند كه در رديف فرشته‌ها نام آنها مطرح است كه ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ? اينها هستند كه همتاي فرشته‌ها در اصل شهادت سهيم‌اند. در اين آيه? مباركه مطالبي است اول اينكه «الشّهادةُ ماهيه» شهادت لغتاً همان حضور است و ادراك حضوري است و در تعبيرات قرآن كريم ادراك حضوري را شهادت مي‌گويند وقتي گفته شد ?مَن شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ? همان ادراك حضوري است اگر گفته شد ?وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ? همان ادراك حضوري است اگر گفته شد كه كتاب ابرار كتاب در عليين است ?وَمَا أَدْرَاكَ مَا عِلِّيُونَ ? كِتَابٌ مَرْقُومٌ ? يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ? همان ادراك حضوري است منتها ادراك حضوري گاهي با حس است كه نازل‌ترين درجات ادراك حضوري است نظير ?مَن شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ? يا ?وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ? و مانند آن و گاهي ادراك شهود قلبي است و غيبي است نظير ?يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ? و اصل «شهد» به معناي «حضر» هم خواهد بود همان ?مَن شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ? ولو در حال خواب هم كه باشد صادق است كه «شهد الشهر».
مطلب دوم آن است كه شهادت با تناسب همين معناي اولي در موارد فراواني استعمال مي‌شود كه يكي تحمّل است و يكي ادا، شاهد بايد در صحنه حادثه حضور داشته باشد تا اصل واقعه را بنگرد و بفهمد وقتي اصل واقعه را حضوراً درك كرد آنگاه در محكمه در حين اداي شهادت حاضر مي‌شود كه در حقيقت دارد آنچه را كه حضوراً يافت ادا مي‌كند اين اداي شهادت را هم شهادت مي‌گويند، مي‌گويند فلان شخص عادل در محكمه شهادت داد در اينجا گزارش مي‌دهد اما گزارش مشهود يعني آنچه را كه در متن حادثه ديد همان را اعلام مي‌كند و اين اداي شهادت با تحمّل شهادت خيلي فرق دارد اما جامع هر دو شهادت است در حيني كه اين شخص عادل در محكمه سخن مي‌گويد چيزي را مشاهده نمي‌كند فقط مشهود خود را اعلام مي‌دارد و چون درباره? همان ادراك حضوري سخن مي‌گويد اين را هم شهادت مي‌گويند پس اگر گفته شد در محكمه شهادت دادند غير از آن است كه در اصل صحنه حاضر بودند.
مطلب بعدي آن است كه شهادت چه به معناي ادارك حضوري چه به معناي گزارش يك واقعيت درباره? ذات اقدس الهي آمده است كه خدا هم شاهد است يعني مي‌نگرد و مي‌بيند نظير آيه 61 سوره? «يونس» دارد كه هيچ كاري نمي‌كنيد مگر اينكه ما شاهديم هنگامي كه وارد آن عمل مي‌شويد ما شهوديم ?وَمَا تَكُونُ فِي شَأْنٍ وَمَا تَتْلُوا مِنْهُ مِن قُرْآنٍ وَلاَ تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلَّا كُنَّا عَلَيْكُمْ شَهُوداً? يا موارد ديگري كه ?إِنَّ اللَّهَ عَلَي كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ? ?عَلَي كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ? و مانند آن است گرچه در آن موارد ?إِنَّ اللَّهَ عَلَي كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ? در آنجا شهيد به معناي مشهود تفسير شده است چون آيه ندارد «خدا بكل شيء شهيد» است بلكه ?عَلَي كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ? است يعني ما قبل از اينكه اشياء را بشناسيم اوّل خدا مي‌شناسيم نه تنها مي‌شناسيم بلكه مشهود ما است و مي‌بينيم ?وَاللَّهَ عَلَي كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ? اما موارد ديگر هست كه به اين معناست خدا شاهد اعمال شماست و در قيامت هم ?كفي و ربك شاهدا? خدا شاهد است و امثال ذلك.
مطلب بعدي آن است كه شهادت اختصاصي به قول ندارد.
پرسش:...
پاسخ: شهادت قولي همين آيه نازل كردن، قولي ايجاد مي‌كند چون همه? قرآن كلام الله هست خدا متكلم است قائل به اين قول است نه كه بشر متكلم با حنجره و فضاي دهان و امثال ذلك است و ذات اقدس الهي منزه از اين نحوه سخن گفتن است اين كلماتي است كه ايجاد مي‌كند، شهادت قولي داريم شهادت فعلي داريم هم ?إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ? شهادت قولي است وهم اينكه پيام خود را به دست او مي‌دهد شهادت فعلي است كه الآن اشاره مي‌شود. شهادت گاهي شهادت قولي است كه سخن مي‌گويد مثل اينكه فرمود: ?إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ? يا ?يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ? ?يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ? اينها شهادت قولي است. شهادت فعلي آن است كه پيام خود را به دست او مي‌دهد ?يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا? كه در پايان سوره? «رعد» است به اين معنا است ?وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفَي بِاللَّهِ شَهِيداً بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ? خدا شهادت داد كه من پيامبرم ?كَفَي بِاللَّهِ شَهِيداً? نه يعني خدا مي‌داند من پيامبرم چون استدلال به علم خدا در هنگام احتجاج سودي ندارد پيامبر مدّعي است من پيامبرم منكرين نفي مي‌كنند آنگاه در اين زمينه پيامبر بفرمايد خدا مي‌داند كه من پيامبرم آنها هم مي‌گويند تو نيستي اينكه احتجاج نشد احتجاج آن است كه نبيّ اكرم(صلّي الله عليه و آله و سلّم) بفرمايد كه من پيامبرم خدا شهادت داد كه من پيامبرم براي اينكه پيامش به دست من است چون پيامش به دست من است پس من پيام او را دارم مي‌رسانم شما اگر مي‌گوييد اين پيام او نيست ?فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِن مِثْلِهِ? اگر پيام او هست ـ كما هو الحق ـ پس او شهادت داد من پيام‌آور اويم اين مي‌شود استدلال اين مي‌شود شهادت فعلي پس ?يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفَي بِاللَّهِ شَهِيداً بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ? خدا شهادت داد شهادت فعلي در اينجا استشهاد به شهادت قولي سودي ندارد زيرا اگر بگويد خدا در قرآن گفته است كه ?إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ? مي‌گويند ـ معاذالله ـ اين كلام الله نيست و اما اگر به شهادت فعلي استدلال بشود حجّت بالغه است پيامبر مي‌فرمايد من ادّعا دارم كه پيام خدا را آوردم شاهد من هم خداست و شهادت فعلي داد و آن كه پيامش به دست من است. اين‌گونه از موارد را شهادت فعلي مي‌گويند.
پرسش:.....
پاسخ: در كجا ؟
پرسش:.....
پاسخ: اين اوّل كلام است ديگر قابل انكار است شهادت قولي يعني اين را خود پيامبر نقل مي‌كند، پيامبر نقل مي‌كند كه خدا گفته است تو پيامبري خب اين اوّل كلام است اگر بگويد خدا گفت و اين جمله وحي است اين اوّل كلام است اگر بگويد خدا شهيد است يعني عالم است به رسالت من كه اين در احتجاج سودي ندارد بايد او به يك حجّت بالغه‌اي استشهاد كند و او اين است كه خدا شهادت داد فعلاً نه قولاً كاري كرد كه دليل رسالت من است و او اين است كه مهر امضايش به دست من است پس من نماينده اويم خلاصه.
پرسش:....
پاسخ: خب البته اينها هم تأييدات هست معجزاتي كه فرمود همه تأييدات الهي است.
شهادت سوم
پرسش:.....
پاسخ: بله در همان بيانات نوراني حضرت امير(سلام الله عليه) دارد كه «اتق المعاصي في الخلوات فانّ شاهد هوالحاكم» فرمود از گناه بپرهيزيد براي اينكه كسي كه امروز شاهد است فردا قاضي هم اوست و اگر از قاضي سؤال بكنيد كه شاهد داريد يا نه مي‌گويد بله خودم شاهد بودم او امروز شاهد است فردا هم قاضي است و در محكمه اگر بخواهيد شهادت بدهد شهادت هم مي‌دهد.
علي أي حال شهادت سوم آن است كه شهادت عيني است نه فعلي يك وقتي انسان حرف مي‌زند گزارش مي‌دهد اين شهادت قولي است يك وقت كاري انجام مي‌دهد اين شهادت فعلي است يك وقت حرف نمي‌زند كاري انجام نمي‌دهد اما هستي او شاهد است درباره? گرهي كه در قيامت اعضاء و جوارح آنها عليه آنها شهادت مي‌دهند ?شَاهِدِينَ عَلَي أَنْفُسِهِم بِالْكُفْرِ? دنيا در قيامت به همان صورت محشور مي‌شوند كه اعضاء و جوارح آنها شهادت مي‌دهند اين اعضاء و جوارح سه گونه شهادت مي‌دهند يا دو گونه شهادت مي‌دهند يك قسمش همين قسم معروف و مشهود است كه اينها حرف مي‌زنند و جمله «لم شهدتم علينا قالوا انتغن الله الذي انتغ كل شيء»11:56 هم تأييد مي‌كند كه اين شهادت شهادت قولي است. قسم دوم شهادت عيني اينهاست نه قولي اينها در ذيل آيه? كريمه? ?وَفُتِحَتِ السَّماءُ فَكَانَتْ أَبْوَاباً? آنجا اين روايت را فريقين نقل كردند يعني هم امين الاسلام در «مجمع» نقل كرد هم زمخشري در«كشاف» نقل كرد كه رسول خدا(صلّي الله عليه و آله و سلّم) فرمود عده‌اي در قيامت به صورت حيوانات محشور مي‌شوند خب حالا اگر كسي به صورت حيوان درآمد جز آن است كه كل هستي او شهادت مي‌دهد بر خلق و خوي او، اگر كسي به صورت كلب درآمد جز آن است كه اين هستي شهادت به درنده خويي او مي‌دهد اگر كسي به صورت مور درآمد جز آن است كه اين هستي او شهادت به طمّاع بودن او مي‌دهد چون چند نمونه را در همان حديث شريف حضرت ذكر فرمود پس اعضاء و جوارح كه شهادت مي‌دهند گاهي حرف مي‌زنند گاهي نه حرف مصترح نيست اما اين گونه از دست و پا داشتن كه ?يَمْشِي عَلَي بَطْنِهِ? باشد معلوم مي‌شود در دنيا روي شكم حركت مي‌كرد اگر كسي جزء خزنده ها در بيايد و جزء ?يَمْشِي عَلَي بَطْنِهِ? باشد اين لازم نيست حرف بزند كه هستي او شهادت مي‌دهد كه در دنيا چه كاره بود اين هم يك نقل است. همه اينها زير پوشش معناي جامع شهادت مندرج‌اند اختصاصي براي لفظ يا فعل نيست منتها كسرت استعمال شهادت را در اقوال ظاهر كرده است وگرنه اين چنين نيست يا كساني كه ?شَاهِدِينَ عَلَي أَنْفُسِهِم بِالْكُفْرِ? هستند اينها سيره? اينها اعمال اينها شهادت به كفر مي‌دهد اينها كه نمي‌گويند ما كافريم كه همين كه در برابر بت خضوع مي‌كنند اينها دارند شهادت به كفرشان مي‌دهند اينها نمي‌توانند كليد‌دار كعبه باشند فرمود مشركين نمي‌توانند تعمير مسجد را به عهده بگيرند ?إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ? يا فرمود: ?وَلاَ الْمُؤْمِنِينَ وَلِيجَةً وَاللّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ? مَا كَانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَن يَعْمُرُوا مَسَاجِدَ اللّهِ شَاهِدِينَ عَلَي أَنْفُسِهِم? حالا اينها شهادت لفظي لازم نيست داشته باشند كه بگويند «انا كفرنا و ما ارسلتم به» و امثال ذلك همين سيره? عملي اينها شهادت به كفر اينها مي‌دهد همين گروه اگر در قيامت به صورت حيوانات محشور بشوند گذشته از اينكه قولاً و فعلاً شهادت داده يا مي‌دهند عيناً و وجوداً هم شهادت مي‌دهند.پرسش:...
پاسخ: آن شهادت به معناي گزارش و امثال ذلك نيست آن معمولاًدر قرآن كريم از شهداي في سبيل الله به عنوان قتيل في سبيل الله ياد مي‌كند فقط مرحوم سيد حيدر آملي است كه احياناً از بعضي از آيات شهادت در قرآن استفاده شهادت يعني قتل في سبيل الله در معركه ذكر كرده‌اند وگرنه معمولاً در قرآن كريم از قتل في سبيل الله به شهادت نام برده نشده هرجا صدّيقين و شهدا هست شهدا يعني شاهد اعمال ?جِئْنَا مِن كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَي هؤُلاَءِ شَهِيداً? امثال ذلك اينها شاهد اعمال‌اند منظور، در روايات و در فقه چرا، حالا انشاءالله در مقام ثالث بحث به اولوا العلم كه رسيديم نحوه? شهادت آنها مشخص مي‌شود فعلاً در فصل اوّل و مقام اوّل بحثيم كه در آن مطالبي بود.
اصطلاحي است بعد در لسان روايات آمده مرحوم سيد حيدر فقط اين احتمال را مي‌دهد شايد ديگران هم ولي معمولاً در قرآن كريم از شهداي في سبيل الله به «قتلوا في سبيل الله» ياد مي‌كند ?لاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتاً? ?لاَ تَقُولُوا لِمَن يُقْتَلْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ? اينها تعبيراتي است كه از شهدا به عنوان مقتول في سبيل الله ياد مي‌كند اما صدّيقين و شهدا ?أُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ? به آنها مي‌گويند شاهد اعمال هستند منظور شهداي اعمال هستند. خب ذات اقدس الهي شهادت به وحدانيت مي‌دهد شهادت قولي مي‌دهد در آيات فراوان است كه ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? نظير همان آيه? سوره? 47 كه به نام مبارك حضرت بود كه ?فَاعْلَمْ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ? آيات فراواني ?اللَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? كه آيات فراوان به شهادت قولي است اما آيا اينجا همان شهادت قولي منظور است يا شهادت فعلي منظور است يا مطلق بين قول و فعل، فرمود: ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? اگر ما بگوييم خدا شهادت قولي داد و توحيد اين شبهه اتحاد و شاهد و مدعا است چون خودش ادعا كرد ?واعلم انه لا اله الا هو? ادعاهاي فراواني در قرآن است ?اللَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? اوّل همين سوره? مباركه? «آل عمران» كه بحثش گذشت اين بود ?اللّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ? اينها ادّعا است اين ادا با اين شهادت كنار هم قرار بگيرد مي‌شود اتحاد شاهد و مدّعي آيا خدا لفظاً شهادت مي‌دهد يعني كلماتي در قرآن هست كه دلالت مي‌كند بر اينكه خدا واحد است اين كلمات كه ادّعاست اگر كسي پذيرفته باشد كه قرآن كلام خداست آنگاه مي‌تواند از تعبيرات قرآن كريم مسئله? شهادت را هم استنتاج كند چون توحيد فرع بر نبوّت و رسالت نيست اصل اثبات مبدأ است كه اصل است و وحي ورسالت فرع بر اصل اثبات مبدأ است فرع بر توحيد نيست ممكن است كسي توحيد را از وحي استفاده كند يعني آيا خدا يكي است و شريك ندارد آن را از نبي ياد بگيرد چون آن مقداري كه مسلّم است اين است كه اصل وحي و رسالت متوقف بر وجود اصل مبدأ است خدا بايد باشد تاكسي را به عنوان رسول و نبي اعزام كند اما حالا اين خدا شريك دارد يا نه وحدانيت از اوصاف حق‌تعالي است اگر ثابت شد خدا هست و ثابت شد اين شخص پيام‌آور خداست و معجزه‌اي آورد آنگاه مي‌توان به استناد حرف پيامبر ثابت كرد كه آن خدا كفو و شريك ندارد به وحي و رسالت تمسّك جست براي اثبات توحيد اين ممكن است البته براي اثبات اصل مبدأ ممكن نيست چون دور است اما براي اثبات توحيد ممكن است ولي اگر اصل توحيد محل بحث بود آن را نمي‌توان ديگر به آيه استناد كرد اگر كسي تا توحيد مبدأ ثابت نشود نمي‌تواند به مسئله وحي و رسالت برسد براي اين‌گونه از متفكرين دشوار است. پس شهادت قولي را وقتي مي‌توان از آيه استفاده كرد كه ما فقط بگوييم وحي و رسالت توقفشان در اصل مبدأ است درباره? اوصاف مبدأ متوقف نيست ما قبل از بحث از اوصاف مبدأ مي‌توانيم درباره? وحي و رسالت بحث كنيم به نتيجه برسيم آنگاه است كه مي‌توان توحيد را از وحي و رسالت استفاده كنيم اگر از آن راه نيامديم تعبيرات قرآن كريم به عنوان ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? بايد توجيه بشود ساير تعبيرات ادّعاست آنگاه بايد شهادت طلب كنيم آنجا كه فرمود: ?اللّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? مي‌شود ادّعا شهادتي بايد اين ادّعا را تثبيت كند از اينكه فرمود: ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ? كه اين ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? حال است براي الله و خود ?شَهِدَ? عامل اوست كه نصر داد او را ?شَهِدَ اللّهُ? كه در حالي كه قائم به قسط است مي‌شود شهادت فعلي به چه دليل خدا يكي است به دليل نظم يگانه عالم اگر دو خدا بود ?لَّذَهَبَ كُلُّ إِلهٍ بِمَا خَلَقَ? هر كسي كار جدا مي‌كرد اين وحدت منسجم جهان نشانه آن است كه يك مدبّر است او قائم بالقسط است. شهادت بايد از عادل مسموع باشد شاهد بايد عادل باشد شهادت قولي عدل اعتباري طلب مي‌كند يعني كسي كه در مسائل اعتباري مثل مسائل فقهي عادل است واجب را انجام مي‌دهد حرام را ترك مي‌كند مي‌شود عادل اين‌گونه از عدالتها براي اداي شهادت سودمند است در همين حد اما اگر كسي خواست شهادت فعلي بدهد كار او دليل اين باشد كه شريك ندارد بايد كارش هماهنگ باشد اگر كارها ناهماهنگ بود معلوم مي‌شود هر گوشه‌اي را كسي گرفت ?لَّذَهَبَ كُلُّ إِلهٍ بِمَا خَلَقَ? ولي اگر سراسر كار او منسجم و هماهنگ بود معلوم مي‌شود كه كارگردان نظام هستي و فقط يك نفر است آنگاه اين قيام بالقسط مي‌شود عملي نظير ?رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَي كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَي? نظير ?الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَ? هست ?رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَي كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَي? است ?قَدَّرَ فَهَدَي? است و امثال ذلك كه در روايات هم به همين وحدت تدبير و اتصال تدبير و نظم استدلال بر توحيد شده است پس او چون قائم به قسط است قائم به عدل است قسط هر موجودي و سهم هر ذي سهمي را عادلاً به او مي‌دهد كم و زياد در جهان آفرينش نيست پس يكي است ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ? اين ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? حال شاهد است نه جز مشهودٌ به نه يعني خدا به وحدت شهادت داد و به اينكه قائم به قسط است شهادت داد چون اين ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? جداي از مشهودٌ به است ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? بعد دو تا شاهد ديگر را ذكر فرمود ?وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ? آنگاه حال شاهد را و صف شاهد را كه عدل است ذكر فرمود ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? اگر اين ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? مقدم بود و آيه اين چنين بود «شهد الله انه لا اله الا هو قائما بالقسط والملائكه و اولوا العلم» جاي اين احتمال بود كه اين قيام به قسط مثل توحيد مشهودٌ به است و ذات اقدس الهي به وحدانيت و قيام به عدل شهادت داده است جاي اين احتمال بود گرچه ضعيف، ولي وقتي ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? از مشهودٌ به جداست بعد قرار گرفت معلوم مي‌شود حال است نه مشهودٌ به و چرا مؤخر شد براي اينكه ساير شهدا هم بايد قائم به قسط باشند اگر ساير شهدا به تبع شهادت «الله» به وحدانيت حق شهادت مي‌دهند و الله هم قائم بالقسط است ملائكه هم به شرح ايضاً[همچنين] اولوا العلم هم به شرح ايضاً[ همچنين] يعني «شهدة الملائكه انه لا اله الا هو قائمين بالقسط شهد اولوا العلم انه لا اله الا هو قائمين بالقسط» عالِمي كه قائم به قسط است شهادت به وحدانيت مي‌دهد ملائكه‌اي كه قائم به قسط‌اند شهادت به وحدانيت مي‌دهند منتها الآن در مقام اوّل و فصل اوّليم كه شهادت خداست و همه مطالب مربوط به فصل اوّل است ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ?.
پرسش:....
پاسخ: نه اين شهادت حق است تعريف كه نيست اين حق است بايد بيان كند اگر او خودش را تعريف نكند و معرفي نكند كه ما كسي را نمي‌شناسيم «اللهم عرّفني نفسك» اين دعاي ماست او اگر خود را بخواهد معرفي كند با اين اوصاف خود را معرفي مي‌كند سراسر قرآن مدح حق است اين دو مقطع. پس گاهي شهادت قولي است گاهي شهادت فعلي و اين شهادت فعلي اين است كه وقتي انسان در نظام هستي مي‌نگرد ?هَلْ تَرَي مِن فُطُورٍ? در روبروي او سبز مي‌شود يعني در كلّ نظام آفرينش شكافي نيست ناهماهنگي نيست اين يك دستي نظام نشان مي‌دهد كه يك مدبّر دارد.
پرسش:.....
پاسخ: چرا ؟
پرسش:....
پاسخ: اگر انسان مجموع مشاهدات خود و مشاهدات ديگران كه براي او متواتر است يعني مجموع تجربيات خود و مجموع متواترات ديگران كه هردو هم به قياس خفي استناد دارند جمع بكند جذر پيدا مي‌كند وگرنه مي‌شود شاق.
پرسش:.....
پاسخ: نه اگر عوالم ديگر با زمين ارتباط نداشته باشند كه نمي‌شود فيض را از زمين دريافت كرد اگر آفتاب كاري با زمين نداشته باشد منظومه كيهاني كاري با زمين نداشته باشد خب چرا فصول گوناگون كه اوضاع ارتباط منظومه شمسي عوض مي‌شود حالات زمين دگرگون مي‌شود.
پرسش:....
پاسخ: همان نظم است.
پرسش:.....
پاسخ: نه اينها فعل نيست چون كار خداست.
مقام ثالث مرحله? سوم شهادت نه قولي است نه فعلي يعني وقتي انسان خواست «اعرفوا الله بالله» را همان بياني كه مرحوم كليني از معصوم(سلام الله عليه) نقل كرد در باب اينكه «الله لا يعرف الا به» خدا را بايد با خدا شناخت نه خدا را با خلق، اگر كسي خواست خدا را با خدا بشناسد كه «بك عرفتك و انت دللتني» اگر كسي خواست بگويد: «يا من دلّ علي ذاته بذاته» اگر كسي خواست بگويد: «الغيرك من الظهور ما ليس لك» آنجا هم شاهد وحدانيت خدا خود خداست آنجا ديگر كار شهادت نمي‌دهد سخن از نظم عالم نيست آن روزي هم كه بساط عالم برچيده شد سخن از ?لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ? است باز او واحد است آن روزي اگر عالم هنوز سفره‌اش پهن نشد باز هم او واحد بود آن روزي هم كه بساط عالم جمع مي‌شود ?وَالاَرْض جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالْسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ? باز هم او واحد است. مرحله‌اي كه كار نشده باز هم او واحد است اين مرحله پي بردن از خود او به خود اوست آنگاه ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? معنايش اين است كه «شهدة الا الوهيت بان الله واحد» اصلاً خدايي دو تا برنمي‌دارد خدايي با دو سازگار نيست اين همان معناي بلندي است كه مرحوم صدوق(رضوان الله عليه) در همان كتاب «توحيد» باب اينكه خدا را با چه بايد شناخت از هشام بن سالم نقل مي‌كند كه خدمت امام صادق(سلام الله عليه) شرفياب شد حضرت به او فرمود: «أتنعته تعالي» خدا را توصيف مي‌كني عرض كرد آري فرمود: «هات» خدا را توصيف كن ببينم چه مي‌گويي گفت: ?هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ? يا ?هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ? و امثال ذلك. حضرت فرمود: «هذا صفتٌ يشتركوا فيه المخلوقون» بعد خود هشام عرض كرد شما بفرماييد فرمود: «نور لا ظلام فيه حيات لا موت فيه علم لا جهل فيه» و امثال ذلك اين همان قانون صرف است او «صرف الحياة» است «صرف الشيء» هم كه «لا يتصنا و لا يتكلم» او نور محدودي نيست كه در كنارش يك نور ديگر باشد او يك حيات متناهي ندارد كه در كنارش يك زنده ديگر باشد اگر چيزي نامحدود شد نامحدود جا براي غير نمي‌گذارد دليل وحدانيت آن شيء نامحدود خود همان نامحدود است آنگاه الوهيت شهادت به وحدانيت مي‌دهد آنگاه است كه مي‌توان گفت: «يا من دلّ علي ذاته و ذاته» هم ذاتش دليل بر خودش است و هم ذاتش دليل بر وحدانيت خودش است و مانند آن حالا يك بيان لطيفي هم مرحوم آقا سيد نوري(رضوان الله عليه) در كتاب شريف «القرآن و العقل» دارد اينها را ملاحظه بفرماييد.
«والحمدالله رب العالمين»
|