|
موضوع: سوره آل عمران
عنوان: تفسير سوره مبارکه ال عمران جلسه 55
مدت زمان: 37:43 اندازه نسخه كم حجم: 3.07 MB دانلود اندازه نسخه پر حجم: 9.26 MB دانلود
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم
بسم الله الرحمن الرحيم
?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ لاَ إِله إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ?18?
مضمون اين كريمه در سه فصل خلاصه مي‌شد فصل اوّل شهادت خداي سبحان بر وحدانيت بود فصل دوم شهادت فرشته‌ها فصل سوم شهادت اولوا العلم گرچه خدا و فرشته‌ها و اولوا العلم شهادت به وحدانيت مي‌دهند اما جمله را كه مربوط به حق تعالي است اوّل تمام فرمود بعد فرشته‌ها و اولوا العلم را عطف كرد نفرمود: «شهد الله و الملائكه واولوا العلم أنه لا اله الا هو» بلكه فرمود: ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ? نظير آنچه كه در پايان سوره? مباركه? «بقره» بحثش گذشت كه فرمود: ?آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِن رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ? نفرمود: «آمن الرسول والمؤمنون بما اُنزل اليه من ربهم» گرچه رسول شهادت مي‌دهد و ايمان آورده است و مؤمنين هم ايمان آوردند اما عظمت رسول ايجاب مي‌كند كه فعلي كه مربوط به آن حضرت است جدا ذكر بشود بعد فعلي كه مربوط به مؤمنين است علي حده بيايد اين كه نفرمود: «آمن الرسول والمؤمنون بما اُنزل اليه من ربهم» بلكه فرمود: ?آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِن رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ? نشانه? آن است كه مقام شامخ رسول را جدا حفظ كرد اينجا هم نفرمود: «شهد الله و الملائكه و اولوا العلم أنه لا اله الا هو» بلكه شهادت حق را تمام كرد بعد به شهادت فرشته‌ها و اولوا العلم رسيد اين اوّل.
مطلب دوم آن است كه فصل دوم سخن جدايي ندارد براي اينكه هم شهادت قولي فرشته‌ها در قرآن مطرح است هم شهادت فعلي فرشته‌ها. شهادت فعلي فرشته‌ها اين است كه موجوداتي مجرّد و منظم اگر موجودي مجرّد شد آفريدگار او يقيناً مجرّد است و اگر نظام آفرينش او نظام هرج و مرجي نبود يقيناً آفريدگارش واحد است و «لا شريك له» اما عمده اولوا العلم است كه فصل سوم بحث است در تفسير منصوب به امام حسن عسكري(سلام الله عليه) روايتي از امام سجاد(سلام الله عليه) است كه آن روايت در جوامع روايي ديگر ما هم هست در آنجا وجود مبارك امام سجاد مي‌فرمايد در عظمت مقام علم همين بس كه خداي سبحان علما را همتاي فرشته‌ها قرار داد كه فرمود فرشته‌ها و علما شهادت مي‌دهند البته در آن حديث اين مطلبي كه عرض مي‌شود نيست ولي مي‌شود اين مطلب را تفتّن كرد و آن اين است كه وقتي مسائل مالي مي‌رسد نوبت به بهره‌هاي مادي مي‌رسد مي‌فرمايد ما باران فرستاديم باغهاي شما سرسبز و خرّم بشود درختهاي شما ميوه بدهد يك قدري شما يك قدري هم دامتان ?مَتَاعٌ لَّكُمْ وَلأَنْعَامَكُمْ? يا ?كُلُوا وَارْعَوْا أَنْعَامَكُمْ? اما وقتي سخن از توحيد و معرفت مي‌رسد مي‌بينيد علما را با فرشته‌ها ذكر مي‌كند اين فاصله‌ها خيلي است يك وقت مي‌فرمايد كه ما اين ميوه‌ها را براي شما خلق كرديم يك قدري خودتان بخوريد يك قدري به دامتان بدهيد اين تلويحي هم در كنارش هست اما وقتي سخن از علم و معرفت مخصوصاً علمهاي اعتقادي و اصول دين است طبق بيان امام سجاد(سلام الله عليه) خداي سبحان دانشمندان الهي را همتاي فرشته‌ها مي‌داند كه فرمود: ?وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ?.
مطلب بعدي آن است كه گرچه انسان نمي‌تواند مقلّد محض باشد در اين اصول اعتقادي ولي ايمان اجمالي را با برهان تأمين مي‌كند در تفصيل آن ايمان به علماي الهي مراجعه مي‌كند خب اينكه علماي الهي شهادت مي‌دهند به وحدانيت حق لابد در محكمه‌اي است كه عده‌اي منكرند و عده‌اي مدعي‌اند و علماي الهي شاهد صحنه‌اند و شهادت آنها سودي دارد اگر شهادت علماي رباني سودي نداشته باشد فايده‌اي ندارد كه خدا بفرمايد علماي رباني به وحدانيت حق شهادت مي‌دهند بنابراين مردمي كه توفيق آن را ندارند كه در معارف الهي تلاش و كوشش كنند وقتي ببينند علماي بزرگ دين درباره? اوصاف الهي سخن مي‌گويند اينها دلگرم مي‌شوند مي‌توانند به سخنان علماي رباني گوش فرا دهند وقتي اصل ذات ثابت شد كه ديگر مسئله? دور طرح نباشد در تشخيص اوصاف كمالي حق تعالي مي‌توانند به علماي رباني مراجعه كنند وقتي علماي رباني شهادت دادند به وحدانيت حق آنها مي‌پذيرند و توحيد كه اساس دين است وقتي با شهادت ثابت شد بسياري از مسائل كلامي ديگر هم با شهادت علماي رباني ثابت مي‌شود يعني وقتي انسان به بزرگان دين كه در اين رشته علماً و عملاً زحمت كشيده‌اند گوش فرامي‌دهد آنها شهادت مي‌دهند كه ذات اقدس الهي فلان كمال را دارد فلان وصف را دارد بهشت اين چنين است و دوزخ آن چنان است اينها مي‌پذيرند يك وقت اينها تفسير مي‌كنند حرف آنها را به عنوان يك مفسّر گوش مي‌دهند يك وقت اينها شهادت مي‌دهند شهادت اينها دلگرم كننده‌تر است و ?وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ? بارزترين مصداق براي اولوا العلم اهل بيت عصمت و طهارت هستند اوّل انبياء و اولياء هستند كه عترت طاهره(عليهم السلام) جزء اولياي الهي‌اند بعد علماي رباني اينكه همه? ما مي‌گوييم «اشهد أن لا اله الا الله» اين شهادت هست البته انسان وقتي كه جلوتر رفت ديگر اين كلمه? نوراني را بدون شهادت ذكر مي‌كند در مدخل أذان و إقامه سخن از «اشهد أن لا اله الا الله» هست وقتي به پايان أذان مي‌رسد «لا اله الا الله» هست ديگر سخن از «اشهد» نيست در نهج‌البلاغه شهادت بر وحدانيت زياد به چشم مي‌خورد يكي همان خطبه? دوم نهج‌البلاغه است كه حضرت جزء بارزترين مصاديق اولوا العلم است و شهادت به وحدانيت حق مي‌دهد در آغاز آن خطبه اين چنين است: «و أشهد أن لا اله الاّ الله وحده لا شريك له شهادة ممتحناً اخلاصها معتقداً مصاصها نتمسّك بها أبداً ما أبقانا و ندّخرها لأهاويل ما يلقانا فإّنها عزيمة الايمان و فاتحة الاحسان و مرضاة الرّحمان و مدحرة الشّيطان» من شهادتي مي‌دهم كه اخلاص او آزمون شده است و مصاص و اصلش مورد اعتقاد من است و من به اين شهادت وحدانيت ابداً تمسّك دارم مادامي كه خدا مرا نگه داشت و اين شهادت را براي حوادث دردناك و هولناك قيامت ذخيره كرده‌ام و اين شهادت عزيمه? ايمان است ايمان مصمّم به اين شهادت بسته است و فاتحه? احسان است. احسان چند معنا دارد يك وقت انسان كار خوب مي‌كند اين احسان است يعني «عطي بفعلٍ حسنٍ» يك وقت احسان مي‌كند يعني نسبت به غير نيكي روا مي‌دارد اين «احسان إلي الغير» است يكي هم در مقام سير و سلوك به مرحله? احسان مي‌رسد از رسول خدا (صلّي الله عليه و آله و سلّم) سؤال شده است طبق اين نقل كه «ما الاحسان؟» احسان چه مقامي است فرمود: «الاحسان أن تعبد الله كأنّك تري فإن لم تكن تراه فإنّه يراك» احسان آن است شما طوري خدا را عبادت بكنيد كه گويا مي‌بينيد طوري نماز بخوانيد كه گويا داريد با كسي حرف مي‌زنيد طوري رفتار كنيد كه گويا خدا را مي‌بينيد و اگر شما او را نمي‌بينيد او شما را مي‌بيند اين حديث سه ضلع دارد و سه مرحله، مرحله? اولي همين نازل‌ترين مرحله است كه مي‌فرمايد طوري خدا را عبادت كن كه گويا خدا را مي‌بيني، در مرحله? بعد مي‌فرمايد: «فإن لم تكن تراه» نه «فإن لم تكن كأنّك تراه» يعني اگر به مقام «أنّ» نرسيدي هنوز در مقام «كأنّ» هستي اين مقام «كأنّ» ابتداي راه است كه «الاحسان أن تعبد الله كأنّك تراه» آن «أنّ» پايان راه است. همان بياني كه حضرت امير دارد كه فرمود: «ما كنت أعبد ربّاً لم أره» «كأنّ» ديگر نيست «أ‌ّنّ» است.
در اين حديث فرمود: «فإن لم تكن تراه» مرحله? بعد اين است كه «فإنّه يراك» ببين كه تو را مي‌بيند يك وقت انسان خدا را مي‌بيند يك وقتي كار خدا را هم مي‌بيند يك وقت خدا را مي‌بيند و مي‌بيند كه خدا بصير است احسان آن است هم در مقام فعل است هم در مقام اعتقاد و شهود فرمود: « فإّنها عزيمة الايمان و فاتحة الاحسان و مرضاة الرّحمان» است و مايه? رضاي خداست «و مدحرة الشّيطان» است كه شيطان را دهر و طرد مي‌كند اين در خطبه? دوم.
در خطبه? 85 اين است كه «و أشهد أن لا اله الاّ الله وحده لا شريك له ألاوّل لا شيء قبله و الآخر لا غاية له لا تقع الاُهام له علي صفةٍ و لا تعقد القلوب منه علي كيفيّةٍ و لا تناله التّجزئة و التّبعيض ولا تحيط به الأبصار و القلوب» كه اين هم بيان برخي از اوصاف ثبوتي و اوصاف سلبي است در متن شهادت.
مورد بعدي خطبه? 101 نهج‌البلاغه است كه مي‌فرمايد: «الحمدلله الأوّل قبل كلّ أوّل والآخر بعد كلّ آخر و بأوليّته وجب أن لا أوّل له » چون اوّليّت براي او ذاتي است اگر او مسبوق باشد ديگر او اوّل نيست مي‌شود اوّل نسبي اگر اوّليّت او ذاتي بود و مطلق بود پس مسبوق به غير نيست كه غير بشود اوّل «و بأوّليّته وجب أن لا أوّل له و بآخريّته وجب أن لا آخر له أشهد لا اله الاّ الله شهادةً يوافق فيها السّرّ الإعلان والقلب اللّسان» شهادتي كه ظاهرش با باطن يكي است زبان با قلب يكي است اين همان ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? هم خواهد بود يعني اگر كسي قائم به قسط شد شهادت او هم شهادت توافق با سرّ و علن است و امثال ذلك. در موارد ديگر اين تعبيرات هست عمده آن است كه اگر كسي بخواهد به اين مقام برسد راهش چيست در موارد ديگر فرمود عقل اگر از اسارت هوس آزاد شد مي‌تواند شهادت بدهد آن‌گاه مي‌شود اولوا العلم منتها اين را درباره? مسئله? زوال دنيا و فرا رسيدن آخرت ذكر فرمود در همان نامه? معروفي كه براي شريح بن حارث كه قاضي است نوشتند كه نامه? سه از نامه‌هاي نهج‌البلاغه است در آن نامه كه همان جريان معروفي كه خانه‌اي را به هشتاد دينار خريد در پايان آن نامه مرقوم فرمود: «شهد علي ذلك العقل إذا خرج من أسر الهوي و سلم من علائق الدنيا» عقل اگر از اسارت هوس بيرون بيايد آنچه كه من گفتم مي‌فهمد و شهادت مي‌دهد و اگر از علاقه‌هاي دنيا سالم بماند آنچه را كه من گفتم مي‌پذيرد و شهادت مي‌دهد اينها شهادت اولوا العلم است حالا معلوم مي‌شود كه مشهودٌبه وحدت حق سبحانه و تعالي است و شاهد خدا و فرشته‌ها و اولوا العلم هستند و خداي سبحان در حالي كه قائم به قسط است شهادت مي‌دهد و اولوا العلم هم در حالي كه قائم به قسط هستند شهادت مي‌دهند براي اينكه شهادت اينها سرّشان با علن مطابق است و امثال ذلك، آن‌گاه سرّ تكرار معلوم مي‌شود كه چيست چون در همين آيه فرمود: ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? كه فصل اوّل بود ?وَالْمَلاَئِكَةُ? كه فصل دوّم بحث بود و ?وَأُولُوا الْعِلْمِ? كه فصل سوم بحث بود ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? حال ?اللّهُ? بود آن‌گاه جمع‌بندي آيه اين است ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ? يعني بگوييد «لا اله الا الله» حالا كه همه شهادت مي‌دهند شما براي چه منكريد اگر اولوا العلم هستيد كه خودتان شهادت مي‌دهيد اگر اولوا العلم نيستيد خدا كه شهادت داد فرشته‌ها كه شهادت دادند اولوا العلم كه شهادت دادند شما هم بگوييد ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? اين جمع‌بندي آيه است اين نتيجه است نه اينكه تكرار باشد اگر در محكمه? برهان عده‌اي منكرند و عده‌اي مدّعي و خدا شهادت مي‌دهد فرشته‌ها شهادت مي‌دهند اولوا العلم شهادت مي‌دهند شما معطّل چه هستيد بگوييد ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ?خب اگر بخواهيد از قيام به قسط او پي ببريد هم قدرت را تثبيت كرده‌ايد و هم حكمت را پس بگوييد ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ? و اگر اولوا العلم هم شهادت مي‌دهند آنها هم روي نظم عالم شهادت مي‌دهند آنها به استناد قدرت و حكمت خدا وحدانيت خدا را ثابت كردند.
و شهادت مي‌دهند پس همان طوري كه اصل توحيد را از آنها فرا گرفتيد عزّت و حكمت را هم بشرح ايضاً[همچنين] از آنها فرا بگيريد بگوييد ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ? گرچه افضل الكلمه «لا اله الا الله» است هيچ كلمه‌اي به فضيلت «لا اله الا الله» نيامده مرحوم ابن بابويه قمي(رضوان الله عليه) در كتاب توحيدش به نام توحيد صدوق اوّلين فصلش «باب الثواب الموحدين» است در آنجا چند روايتي نقل مي‌كند كه رسول خدا(صلّي الله عليه و آله و سلّم) مي‌فرمايد نه من نه قبل از من احدي به عظمت كلمه? «لا اله الا الله» حرفي نياورد «ما قلت قدته و لا قال احد قبلي مثل لا اله الا الله» هيچ كسي به اين اندازه حرف نياورد نه من نه ديگري و اين همان لطف الهي است كه به ما آموخت افضل الكلمه مي‌شود «لا اله الا الله» توصيف ذات اقدس الهي به عزّت و حكمت از متن اين براهين استفاده مي‌شود خب اگر خداي سبحان قائم به قسط است او بايد عليم باشد قدير باشد و حكيم باشد تا جهان را منظماً سرپرستي كند او تنها عادل كه نيست او سرپرست عدل است ما كه مي‌گوييم فلان شخص عادل است يعني چه يعني كارش را برابر شرع انجام مي‌دهد شرع را كه مي‌گوييم شرع خوبي است شرعي است عادلانه يعني چه يعني برابر با كلّ نظام است اگر كسي كارهاي واجب را انجام داد از نظام آفرينش بهره‌اي مي‌برد اگر كسي به دامن محرّمات افتاد مثل ارتكاب سموم محروم خواهد شد پس اگر گفتيم اشخاص عادلند يعني كارشان برابر شرع است اگر گفتيم شرع منهاج عدل است صراطي است مستقيم يعني هماهنگ با نظام هستي است نظام هستي كه عدل است كه «بالعدل قامت السماوات و الارض» قيّم اين نظام عدل كيست قيّمش ذات اقدس الهي است كه ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? او نه تنها عادل است او سرپرست عدل است همان طوري كه خدا ?قَائِمٌ عَلَي كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ? يعني قيّوم عدل است نه خودش كار بد نمي‌كند ظلم نمي‌كند بلكه عدل را سرپرستي مي‌كند قيّم عدل است چون عدل كار اوست نه خود او اگر عدل كار او است ذات او كارش را سرپرستي مي‌كند او مي‌شود قيّم عدل او مي‌شود قائم به قسط است اگر او قائم به قسط است هم بايد توانا باشد هم دانا لذا فرمود او عزيز است او حكيم است ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? براي اينكه در اين سه فصل خدا و پيامبر و اولوا العلم شهادت دادند عزيز است نفوذ ناپذير است قدير است و حكيم است كه ?يزع كلّ شيء في موضعه? لذا قائم به قسط است مي‌شود ?لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ?.
پرسش:...
پاسخ: نه اصل هدف اوّلي همان است كه انبياء آوردند ?لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ? است منتها اين نازل‌ترين مرتبه است كه آدم خودش عادل باشد وگرنه هدف اوّلي ?ليعدلوا? نيست ?لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ? است در تفسير مبارك نورالثقلين چند روايت است در زمينه? علم و شهادت اولوا العلم و عظمت علماي معارف الهي اوّلين روايت را كه از اصول كافي نقل مي‌كنند اين است كه ائمّه(عليهم السلام) وقتي به دنيا مي‌آيند ميلاد آنها اين چنين است وقتي از رحم مادرشان به دامن آمدند دست را روي زمين مي‌گذارند و سر را به طرف آسمان بلند مي‌كنند و اين دست به زمين گذاشتن معنا دارد و سر به آسمان بلند كردن هم معنا دارد «واضعاً يديه علي الارض رافعاً رأسه إلي السماء فأما وضعه يديه علي الارض فإنّه يقبض كلّ علمٍ الله أنزله من السماء إلي الارض» همه? علوم زميني را فرا مي‌گيرد «و أمّا رفعه رأسه إلي السماء فإنّ منادياً ينادي به من بطلان العرش من قِبَل ربّ العزه من الافق الاعلي بسمه و إسم أبيه» آن فرشته? غيب اين امام مطهّر را با نام شريف او و نام پدر بزرگوارش صدا مي‌زند مي‌گويد «يا فلان بن فلان اثبت تثبت» تو پايدار باش ثابت مي‌شوي «فلعظيم ما خلقتك أنت صفوتي من خلقي و موضع سرّي و أيبت علمي» أيب يعني صندوق صندوق أسر گنجينه? علم را مي‌گويند أيبه? علم «و أمين علي وحيي و خليفة في الارض لك و لمن توليك اُجبت رحمتي و منحت جناني و احللت جواري ثم و عزتي لاُصلينّ» إصلي همان «سيصلي النار» «يصلي النار» «يصلاها» و امثال ذلك، أصلي مي‌كنم همان ?يَصْلَي النَّارَ الْكُبْرَي? آن است ما أصلي مي‌كنيم آنها يصلي مي‌شوند «لاُصلينّ من آداك أشدّ عذابي و إن واستعت عليه في دنياي من سعة رزقي» اگرچه او را ممكن است در دنيا از رزق برخوردار كنم ولي در قيامت بالأخره ?يَصْلَي النَّارَ الْكُبْرَي? خواهد شد «فإذا انقضت صوت» يعني صوت المنادي از عرش كه ندا مي‌رسد و اين مولود مطهّر آن ندا را مي‌شنود وقتي آن ندا به پايان رسيد «أجابه» اين امام مطهّر جواب مي‌دهد آن ندا را «و هو واضعاً يديه رافعاً رأسه إلي السماء يقولوا ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ لاَ إِله إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ?» هر امامي وقتي به دنيا مي‌آيد اين آيه را مي‌خواند با اين تشريفات «فإذا قال ذلك اعطيه الله تعالي ألعلم الأوّل و العلم الآخر و الستحق زيادة الروح في ليلة القدر» كه امام همان است كه به ارواح خمسه مؤيد باشد.
روايت بعدي را كه لابد در مجمع ملاحظه فرموديد ايشان از مجمع نقل مي‌كنند كه «روا جعفر بن محمد عن أبيه عن آبائه عن النبي(عليهم آلاف التهيّة و الثناء) قال: لمّا أراد الله عزّوجل أن ينزل فاتحة الكتاب و آية الكرسي و شهد الله و قل اللهم مالك الملك إلي قوله بغير حساب» وقتي خداي سبحان مي‌خواست فاتحة الكتاب را نازل كند آية الكرسي را نازل كند آيه? شهد الله را نازل كند قل اللهم مالك الملك را نازل كند همين آياتي كه مي‌گويند در نماز بخوانيد در تعقيبات بخوانيد أحياناً مي‌گويند همين آيات مشتمل بر اسم اعظم است و مانند آن اين آيات وقتي كه فهميدند مي‌خواند نازل بشوند «تعلقن با العرش و ليس بينهنّ و بين الله سبحانه و تعالي حجاب و قلن يا ربّ تحبطنا دار الذنوب و إلي من يعصيك و نحن معلقات با التحور و القدس» ما را به پايين مي‌فرستي در حالي كه ما در جاي قدس و طاهر به سر مي‌بريم «فقال و عزتي و جلالي ما من عبد قرأ كنّ في دبر كلّ صلوة الاّ أسكنته حضيرة القدس علي ما كان فيه و الاّ نظرت إليه بعينيا المكنون في كلّ يوم سبعين نظرةً و الاّ قضيت له في كلّ يوم سبعين حاجةً أدناء المغفره و الاّ أعزته من كلّ عدو و نصرته عليه و لا يمنعه دخول الجنة الاّ أن يموت» چون آيات قرآن قبل از اينكه به اين موطن بيايد در موطن قدس بود براي اينكه فرمود ما نازل كرديم و فرمود ?وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ? آن موطن سر جايش محفوظ است اگر تنزّل كرده است و آمده اينجا و به كسوت لفظ در آمده است ارتباطش از امّ‌الكتاب قطع نشد ولي همه? آيات از آن مقام نازل نشدند هر كدام از آيه‌اي زا مخزن خاص آمدند آن آيات توحيدي است كه از مرحله? عاليه تنزّل كرده است و خواندن همه? آيات هم يكنواخت ثواب ندارد لذا اصراري نداشتند كه سوره? «مسد» را شما در تعقيبات بخوانيد در نماز بخوانيد در قنوت‌ها بخوانيد در سفرها بخوانيد اما در سوره? «توحيد» به اين گونه از آيات توحيدي اصرارها هست و اين فضائل براي اين آيات آمده است نه آيات ديگر گرچه همه‌شان در اصل نورانيت سهيم‌اند.
روايت بعدي كه از تفسير عياشي است از جابر نقل شده است كه مي‌گويد من از امام باقر(سلام الله عليه) سؤال كردم اين ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ لاَ إِله إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ? چيست «قال ابو جعفر ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? فإنّ الله تبارك و تعالي يشهد بها لنفسه» اين آن احتمال سوم را در فصل اوّل تأييد مي‌كند نه شهادت لفظي است نه شهادت فعلي است «يشهد بها لنفسه و هو كما قال» همان طور كه خدا فرمود هست يعني «يشهد بها لنفسه» «فأما قوله و الملائكه فإنه تعالي أكرم الملائكة بتّسليم له بهم و صدقوا و شهدوا كما شهد لنفسه» ملائكه اعتراف كردند اقرار كردند منقادند همان طوري كه خدا به وحدانيت شهادت داد اينها هم به وحدانيت شهادت مي‌دهند «و أما قوله و اولوا العلم قائما بالقسط فإن اولوا العلم الانبياء و الاوصياء و هم قيام بالقسط» اين نشان مي‌دهد كه اين ?قَائِماً بِالْقِسْطِ? كه مؤخر ذكر شد حال براي هر سه است ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ? در حالي كه ?اللّهُ? قائم به قسط است «شهدة الملائكه» در حالي كه «كلّ واحد» قائم به قسط است «شهد اولوا العلم» در حالي كه «كلّ واحد» قائم به قسط‌اند «وهم قيام بالقسط و القسط العدل في الظاهر و العدل في الباطن امير المؤمنين(عليهم السلام)» چون عدل ممثل است ديگر يعني هر چه انسان درباره? عدل مي‌گويد عدل اگر بخواهد به صورت انسان ظهور كند مي‌شود امام و امام اگر بخواهد به صورت وصف درآيد مي‌شود عدل «و العدل في الباطن امير المؤمنين(عليهم السلام)».
روايت بعدي كه از ابي الحسن است ظاهراً حضرت ابي إبراهيم امام كاظم(سلام الله عليه) است كه ?شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُولُوا الْعِلْمِ قَائِماً بِالْقِسْطِ? قال هو الامام يعني مصداق كامل اولوا العلم همان امام است.
«والحمدالله رب العالمين»
|