موضوع: سوره آل عمران

عنوان: تفسير سوره مبارکه ال عمران جلسه113

مدت زمان: 39:59 اندازه نسخه كم حجم: 3.12 MB دانلود اندازه نسخه پر حجم: 6.48 MB دانلود


اعوذ بالله من الشّيطان الرّجيم
بسم الله الرّحمن الرّحيم
?وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ?42? يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي وَارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ ?43?
بحثي كه به مناسبت اين آيات طرح شده بود اين بود كه انسان در درون خود خاطراتي را مشاهده مي‌كند كه از آن خاطرات به عنوان كلام ياد مي‌شود كه اگر اين خاطرات خير بود و به رحمت دعوت كرد كلام الله است و كلام ملائكة‌ الله است و اگر شر بود به فساد دعوت كرد كلام ابليس است و ... نفس است و مانند آن و اطلاق كلام بر خاطرات هم اطلاق حقيقي است چون الفاظ براي ارواح معاني وصف شده است و آياتي كه دلالت مي‌كند بر اينكه شيطان در دلها وسوسه مي‌كند يا شيطان به انسانها وعده مي‌دهد يا وعيدي دارد يا شيطان نسبت به انسان امر و نهي‌ا‌ي دارد اينها نشانه تكلم شيطان با انسان است اين بر ظواهرشان باقي‌اند و حجت هم هستند يعني وسوسه را كلام هم مي‌گويند چه اينكه خاطرات رحماني به وسيله فرشته‌ها در قلب انسان القا مي‌شود اين هم كلام است عمده آن است كه شياطين نسبت به انسانهاي عادي سوگند ياد كرده‌اند كه نه تنها وسوسه كنند بلكه اغوا كنند وسوسه هم به ثمر برسد طوري كه افراد عادي را احتناك كنند ?لَأَحْتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُ? هم خودش گفت ?لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ? إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ? هم ذات اقدس الهي عباد مخلص را استثنا كرده است پس نسبت به افراد عادي هم اغوا ممكن است هم وسوسه ممكن است و هم اينكه كلمات را به زير گوش آنها برسانند نسبت به انبيا(عليه السّلام) كه بندگان مخلص‌اند اغوا ممكن نيست براي اينكه هم خود شيطان اعتراف كرد ?لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ? إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ? و هم خداي سبحان اعلام كرد كه آنها مستثناي‌اند فرمود كه تو بر بندگان مخلص من دسترسي نداري پايين تر از اغوا دو مرحله است مرحله وسطي وسوسه است و مرحله نازل به گوش رساندن است مرحله? وسوسه هم انبيا معصوم‌اند يعني اينها شيطان را مي‌شناسند به خوبي چون ميزاني كه خداي سبحان به اينها مرحمت كرد آنها همواره با اين ميزان مي‌توانند بفهمند اين خاطره‌اي كه در قلبشان دارد رسوخ مي‌كند چيست نيازي ندارد كه بعدها تصميم بگيرد همين كه اين خاطره رسوخ كرد اينها استعاذه مي‌كنند اما به گوش رساندن هم ممكن است يك منافقي بيايد چه اينكه يا غير منافقي بيايد حرفهايي پيشنهاد بدهد و اينها رد كنند به گوش اينها برسانند اين هيچ نقصي هم نيست قرآن كريم از اين نمونه سوم كه نازلترين مرحله است زياد ياد مي‌كند مي‌فرمايد آنها پيشنهاد مي‌دهند كه از اعتماد به قرآن و ?غَيْرِ هذَا أَوْ بَدِّلْهُ? پيشنهاد مي‌دهند كه يا قرآن ديگر بياور يا همين قرآن را عوض بكن تغيير بده تو اين حرفها را مي‌شنوي و در جواب اينها بگو ?قُلْ مَايَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِن تِلْقَاءِ نَفْسِي? من آن قدرت را ندارم كه پيش خودم اينها را عوض بكنم چون حرف من نيست يا پيشنهادهاي ديگري كه در سوره? مباركه? «اسرا» مشخص شده است كه آنها توطئه كردند كه تو چيزي را كم كني زياد كني مؤافقت كني و مانند آن تو هم كاملاً رد كردي البته با تثبيت الهي رد كردي حالا آنها به اين فكر افتادند كه يا تبعيدت كنند يا اعدامت كنند و مانند آن پس ضعيف‌ترين مرحله آن است كه شياطين انس و جن به گوش انبيا حرفهايي را برسانند اين هيچ آسيبي نمي‌رساند به عصمت براي اينكه آنها به مجرد تمام شدن حرف كاملاً نفي مي‌كنند
پرسش:..
پاسخ: اين در سوره? مباركه? «حج» مربوط به آن است كه اگر پيامبر نبي و رسول تمني كرد آرزو كرد كه هدفش در خارج پياده بشود شيطان در امنيه و در تحقق اهداف اينها وسوسه‌هايي القا مي‌كند نمي‌گذارد اهداف اينها در خارج پياده بشود ?مِن رَّسُولٍ وَلاَ نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ? آن وقت ?فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ? كذا و كذا بعد مي‌فرمايد كه اين كاري كه شياطين انجام مي‌دهند اين يك آزمون الهي است و براي سه گروه سه اثر خاص دارد يك عده‌اي‌اند خيلي قوي يك عده‌اي‌اند ضعيف يك عده‌اي هستند متوسط اين پيداست كه ناظر به وسوسه و امثال ذلك نيست و مربوط به قلب انبيا(عليهم السّلام) هم نيست بلكه مربوط به تحقق اهداف انبيا در خارج است آيه? 52 و 53 و 54 سوره? «حج» است كه ?وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلاَ نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ? هيچ پيامبري نيامده است مگر اينكه وقتي خواست هدفش در خارج پياده بشود شيطان دخالت كرد كه هدفش محقق نشود ?إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ? شيطان كاري مي‌كند كه اهداف اين انبيا(عليهم السّلام) پياده نشود يعني ?يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ? از آن طرف ذات اقدس الهي كاري مي‌كند كه آيات خودش را حاكم مي‌كند و تحكيم مي‌كند و القائات شيطان را هم از بين مي‌برد ?فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ? آنچه را كه شيطان القا مي‌كند خدا نسخ مي‌كند ?ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ? خداي سبحان آيات و احكام و سنن خود را حاكم و محكم مي‌كند چون ?وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ? خب اين براي چه هست چرا هر پيامبري كه آمد شيطان در امنيه او القا مي‌كند براي چه براي اينكه اين قرينه است براي اينكه منظور وسوسه نيست اين قرينه است براي اينكه ?أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ? نه يعني در قلب پيامبر بلكه در تحقق اهداف آنها در خارج اين دوتا آيه قرينه است مي‌فرمايد: ?لِيَجْعَلَ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَفَي شِقَاقٍ بَعِيدٍ ? وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ? فرمود اين كار بي‌حكمت نيست خداي عليم حكيم اجازه داده است كه شيطان در امنيه در تحقق اهداف انبيا دخالت بكند چرا تا معلوم بشود چه كسي ?فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ? است چه كسي جزء ?لِلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُم? است چه كسي جزء ?أُوتُوا الْعِلْمَ? است آنها كه علما هستند مشخص بشود آنها كه ?لِلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُم? هستند مشخص بشود آنها كه ?فِي قُلُوبِهِم مَرَضٌ? هستند مشخص بشوند خب اگر منظور از اين كلمه? ?إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ? اين باشد كه ـ معاذالله ـ شيطان در قلب پيامبر وسوسه مي‌كند اگر اين معنا باشد كه در قلب پيامبر وسوسه مي‌كند اين چه كار دارد به اينكه مردم را بيازمايد تا مردم سه گروه بشوند يا خاطره? نفساني براي پيامبر ـ معاذالله‌ ـ پيش آمده به نام وسوسه اين آيه اگر به اين معنا باشد معنايش آن است كه هيچ پيامبري معصوم و مصون از وسوسه نيست كه اين براي نبّوت كليه است نبوت عامه است ?وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلاَ نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ? يعني هيچ پيامبري نيامده كه مصون از وسوسه باشدـ معاذالله ـ معنايش كه يقيناً اين نيست نه معنايش اين است نه با دوتا آيه? بعدي سازگار است دوتا آيه? بعد مي‌فرمايد كه اين كار را خدا كرده و اجازه به شيطان داده كه اين كار انجام بدهد تا اين سه گروه از هم ممتاز بشوند گروه اول و دوم يك سنخ‌اند گروه سوم كه اهل نجاتند سنخ ديگرند ?لِيَجْعَلَ? يعني خداي سبحان ?مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ? آنها كه ضعيف الايمانند ?وَالْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ? آنها كه ?فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ? بود ?فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً? بعد قلبشلن قصي شد ديگر برنمي‌گردد اين القائات شيطان نسبت به اين دو گروه مي‌شود فتنه و اين دو گروه جزء ظالمين‌اند ?وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَفَي شِقَاقٍ بَعِيدٍ ? وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَبِّكَ? تا علما بفهمند كه آنچه را كه انبيا آوردند حق است شيطان القا مي‌كند دسيسه مي‌كند وسوسه مي‌كند كه آن اهداف پياده نشود آنها كه ?أُوتُوا الْعِلْمَ?اند مي‌دانند اين حق است خب
پرسش:...
پاسخ: نه اصلاً اين كاري به وسوسه ندارد اين كاري به وسوسه ندارد اصلاً.
پرسش:...
پاسخ: يعني اين سه آيه مربوط به كار شكني شيطان است در خارج ?وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلاَ نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى? وقتي آرزو كرد كه هدفش در خارج پياده بشود ?أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ? يعني شيطان در تحقق اهدافش در خارج خطرات و موانع را كارشكنيها را القا مي‌كند نه اينكه در قلب پيامبر چون اين دوتا آيه? بعدي نشانه? آن است كه اين كار شيطان يك فتنه و امتحان است در اين امتحان دو گروه رفوزه مي‌شوند يك عده سربلند ?لِيَجْعَلَ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَفَي شِقَاقٍ بَعِيدٍ ? وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَبِّكَ? خب اگر منظور از القاي شيطان اين باشد كه در قلب پيامبر ـ معاذالله ـ اين وسوسه پيدا مي‌شود اين چه ارتباط دارد با تميز افراد در خارج اين آيه از آياتي است كه صدر و ساقش به خوبي دلالت مي‌كند بر اينكه اين ناظر به كارشكنيهاي شيطان است در بيرون اما در انبيا(عليهم السّلام) كه نحوه? نفوذ شيطان در انسانهاي عادي به سه نحو است يكي اغواست كه عاليترين مرحله است دوم وسوسه است كه حد وسط است سوم به گوش رساندن است درباره? اغوا كه مقام اول بحث است چه سوره? «حجر» و چه سوره? «ص» صريحاً نفي مي‌كند درباره? وسوسه هم چون اينها ميزان دارند خدا به اينها ميزان اعطا كرده است در ...ترين وحي‌شان كه راه ندارد و به گوش رساندن اينها هيچ ضرري ندارد نقص هم نيست كه يك شيطان انسي يا جني حرفش را به گوش پيامبر مي‌رساند پيامبر هم از باب ?وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ? مي‌داند كه اين حرف از كجاست و گوينده چه هدفي دارد صبر بكند حرفش كه تمام شد او را رجم مي‌كند اين به گوش رساندن كه تأثير نيست و ذات قدس الهي فرمود كه ?وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ? درباره? افراد عادي البته اين است اما نسبت به حضرت آدم(سلام الله عليه) گذشته از اينكه وسوسه شد اغوا هم شد نه تنها وسوسه ?عَلَيْهِمُ الشَّيْطَانُ? بلكه ?وَعَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى? هم آمده است هم اغوا را امضا كرد و هم وسوسه را اما جمع بين اين آيه كه مربوط به حضرت آدم است با آن دوتا آيه سوره? «ص» و سوره? «حجر» اين چنين نيست كه ما بگوييم آن عام است و اين خاص و اين را تخصيص بزنيم آن عام لسانش عاري از تخصيص است يعني نمي‌شود گفت كه در سوره? «حجر» و در سوره? «ص» آمده است كه انبيا از اغواي شياطين معصوم و مصون‌اند مگر حضرت آدم اين يك عامي ‌نيست كه كه قابل تخصيص باشد كدام عام قابل تخصيص است كدام مطلق قابل تقييد است اين جزء بناي عقلاست اصل تقيد مطلق و تخصيص عام جزء قوانين داير بين محاورات عقلاست در بين عقلا اين رسم هست كه يك قانوني را مركز قانون گذاري وضع مي‌كند بعد يك تبصره‌اي به عنوان استثنا تقييد تخصيص به آن مي‌خورد اما بعضي از قوانين‌اند كه هرگز تخصيص پذير نيست مثلاً مي‌شود گفت كه در هر سني انسان اگر مرد باشد بايد به نظام وظيفه معرفي بشود مي‌شود يك عده‌اي را استثنا كرد كه اگر كسي تنها نان آور خانواده بود يا از خانواده مجروحين و شهدا و امثال ذلك بود مستثنا هستند اين يك عامي است قابل تخصيص اما نمي‌شود گفت كه سرقت ممنوع است مگر براي فلان طايفه آن هم يك عام است ديگر يا خيانت به مرز و بوم ممنوع است مگر براي فلان گروه اين عام لسانش عاري از تخصيص است مسئله اينكه كدام عام عاري از تخصيص است كدام مطلق عاري از تقييد است يك امر عقلايي است در اين‌گونه از موارد چون عصمت انبيا را عقل لازم مي‌داند شرع امضا مي‌كند اين قابل تقييد نيست كه ما بگوييم همه? انبيا معصوم‌اند الا فلان پيامبر بنابراين جمع دلالي بين ?وَعَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى? با ?لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ? إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ? به نحو تخصيص يا تقييد نيست بلكه راه ديگر هست راه ديگرش هم روشن است كه در اوايل سوره? مباركه بحثش گذشت اين جريان ?وَعَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى? براي قبل از تنزل به زمين است حالا آن جنّة كجا بود اينجا بحث ديگري دارد بالاخره در زمين نبود و هنوز شريعت و امر و نهي و واجب و حرام و مكروه و مستحب و ثواب و عقاب و اطاعت و عصيان و مدح و ذم و امثال ذلك هنوز نيامده بعد از آن جريان خدا فرمود «اهْبِطُوا في الارض» ?فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ? كذا و كذا بعد از آن جريان حضرت آدم و حوا آمدند به زمين بعد فرمود اگر از اين به بعد وحي‌اي شريعتي آمد حكمش كذا و كذاست.
پرسش:...
پاسخ: آن درباره شيطان هست آن هم نظير اين نشئه نبود آن درباره آن مقام بود فرمود: ?مَا يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فِيهَا? اين مقام و اين منزلت و مكانت جا براي تكبر نيست بايد سقوط كنيد بعد از اينكه آدم و حوا(سلام الله عليهما) به زمين آمدند و شيطان هم به زمين آمد او از آن به بعد فرمود: ?فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ? از آن به بعد وحي آمد و شريعت آمد و دستورات تشريعي از آن طرف.
پرسش:...
پاسخ: اينها همه‌شان
پرسش:...
پاسخ: آن مفروض سؤال سائل را جواب داد ?لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِكَ? اين چنين نيست كه اين عمومات قابل تخصيص يا تقييد باشد كه خدا فرمود كه انبيا معصوم‌اند شيطان هم اعتراف كرد كه من به اينها دسترسي ندارم بعد بگوييم «الا من خرج بالدليل» اين لسانها لساني نيست كه تخصيص پذير باشد.
پرسش:...
پاسخ: عصمت داشت قبلاً هم عصمت داشت اما بعد عصمت نداشت اما قبل از هبوط اصلاً شريعتي در كار نبود تكليفي در كار نبود.
پرسش:...
پاسخ: همان ديگر آنجا يعني مفصل هم بحث شده بود اوايل سوره? مباركه? «بقره» يعني قبل از جريان هبوط شريعتي نبود ديني نبود تكليفي نبود اصلاً بنابراين آنجا عصيان را و غوايت را بايد با معناي مناسب آن نشئه تفسير كرد چون هنوز اصلاً ديني نيامده بود.
مطلب بعدي آن است كه
پرسش:...
پاسخ: مطلب بعدي آن است كه اين كلامي ‌كه ذات اقدس الهي با انسان در ميان مي‌گذارد اگر آن گيرنده پيامبر باشد از يكي از سه راه با او سخن مي‌گويد بعضي از راهها اصلاً جا براي احتمال خلاف نيست راههايي ديگر ممكن است در حد تصور احتمال خلاف راه پيدا كند ولي چون معيار و ميزان دست آنهاست با آن معيار و ميزان كاملاً ارزيابي مي‌كند در پايان سوره? مباركه? «شوري» آيه? 51 اين است ?وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ? فرمود براي بشر نيست كه خدا با او سخن بگويد مگر از يكي از سه راه به نحو منفصل مانعة الخلو كه جمع هر سه براي يك نفر ميسر است ?وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً? كه ?فَيُوحِيَ? اين رسول ?بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ? خب قسم اول كه كلام بلاواسطه است قسم دوم من وراء حجاب است قسم سوم از راه فرستادن پيك و رسول است در قسم اول و دوم واسطه هست در قسم سوم اصلاً واسطه نيست چون در قسم اول اصلاً واسطه نيست جا براي شك نيست نه اينكه شك مي‌كنند بعد برطرف مي‌شود يا شكشان ابتدايي است در بحثهاي قبل هم ملاحظه فرموديد كه هر جا شك است لااقل بايد دو شي باشد يعني اگر يكجا الف موجود است و باء كسي از دور نگاه مي‌كند شك مي‌كند كه آنچه را كه مي‌بيند الف است يا باء و اگر ميزان دستش باشد مي‌تواند تشخيص بدهد آنچه را كه مي‌بيند الف است يا باء ولي اگر در يك منطقه‌اي غير از الف چيزي ديگر نبود اين شخص چه از دور ببيند چه از نزديك هر چه مي‌بيند الف هست جا براي شك نيست اصلاً حالا از باب تشبيه معقول و محسوس شما فرض كنيد در يك باغي كه هزار درخت دارد يا ده هزار درخت دارد اين ده هزار درخت همه‌اش درخت سيب بود و خود اين باغبان اين درختها را ... كرد يا خود شخص واقف است كه در اين باغ غير از سيب چيز ديگر نيست اين هر درختي را از دور ببيند يا از نزديك مشاهده كند مي‌فهمد سيب است درخت سيب است ولي اگر در يك باغي يك درخت سيب بود يك درخت گلابي اين شخص از نزديك كه مي‌بيند تشخيص مي‌دهد از دور كه درختي را ديد شك مي‌كند كه درخت سيب است يا گلابي شك در جايي محقق مي‌شود كه حداقل دو شي باشد اگر در يك موطني بيش از يك شي نبود جا براي شك نيست اصلاً اين قانون تحقق شك اگر كسي خواست شك كند اين مطلبي را كه فهميد حق است يا باطل شك اصولاً كجا وجود دارد تا كجا شك هست در نشئه? دنيا چون حقي است و باطل انسان بين حق و باطل تشخيص نمي‌دهد شك مي‌كند در مرحله? نفس اين چنين است در مرحله? خيال و وحي اين چنين است حالا اگر رسيد به تجرد عقلي يعني آنجا كه شيطان راهي ندارد آنجايي كه به تعبير قرآن شيطان مي‌گويد كه ?وَجَدْنَاهَا مُلِئَتْ حَرَساً شَدِيداً وَشُهُباً? آنجايي كه لَدَ الله است چون از آنجا شيطان رجم مي‌شد چون هيچ راهي براي بطلان در آن محور و منطقه نيست هر چه را كه انسان كامل در آن محور ببيند و بشنود جزم پيدا مي‌كند كه حق است باطل در آنجا نيست تا اين شخص بگويد چون من از دور نگاه مي‌كنم يا از دور مي‌شنوم نمي‌دانم حق است يا باطل اگر كسي از منطقه? وهم رهايي يافت از نفوذ شيطنت درون و بيرون بالا آمد به جايي رسيد كه «لا بطلان فيه اصلاً» آنجا شك فرض ندهد حالا در بهشت، در بهشت كه معصيت نيست غيبت و تهمت نيست حالا حرفي را يك بهشتي از دور با بهشتي ديگر در ميان گذاشت فرض كنيم كه اين شخص از دور اين حرف را مي‌شنود درست تشخيص نمي‌دهد اما هرگز شك نمي‌كند كه اين حرف صدق است يا كذب چون آنجا اصلاً كذب معنا ندارد اين شك نمي‌كند اين حرفي كه اين شخص مي‌گويد حق است يا باطل اصلاً باطل در بهشت راه ندارد اگر باطل در بهشت راه ندارد اگر كذب و امثال ذلك در بهشت راه ندارد شك در بهشت راه ندارد چون شك همواره فرع تحقق دو شي است اين قسم اول كه كلام بلاواسطه است غيرحق هيچ نيست فقط اين انسان كامل است كه مستمع است و گوينده حق است در اين محور جا براي شك نيست نه اينكه شكي هست و با يك ميزان ارزيابي شك برطرف مي‌شود اصلاً سالبه به انتفاع موضوع است اين همان منطقي است كه ?لاَ رَيْبَ فِيهِ? ?وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً? يعني بلاواسطه ?أَوْ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً? اين دومي ‌و سومي ‌ممكن است زمينه براي شك باشد ?مِن وَرَاءِ حِجَابٍ? چون متكلم هست و كلام او هست و حجاب بين مستمع و متكلم حجاب هست نظير آن ان الله‌اي كه من وراء شجر شنيده شد و مانند آن در اينگونه از موارد احتمال اينكه شك باشد بدواً است اما وقتي كه خوب نگاه مي‌كنيم مي‌بينيم اينجا هم شك نيست چرا چون اينجا جاي اعطاي ضابطه است جاي اعطاي ميزان است خداي سبحان دارد به پيامبرانشان ميزان مي‌دهد ترازو مي‌دهد اگر در اين محور هم شك راه داشته باشد معلوم مي‌شود كه در محور ترازو دادن و ترازو گرفتن هم بطلان راه دارد ممكن است اين ميزان، ميزان حقيقي نباشد يا گيرنده ميزان را حقيقتاً دريافت نكند اگر شك در اين محور راه داشته باشد معنايش آن است كه در اعطاي ميزان هم باطل راه دارد كه شك راه پيدا كرد در حالي كه در اعطاي ميزان ممكن نيست شك راه داشته باشد وگرنه «للميزان ميزانٌ» و هكذا يتسلسل از كجا اين پيامبر بفهمد آنچه را كه گرفت ميزان است كه با او بايد همه چيز را سنجيد از كجا او مي‌فهمد كه معيار تشخيص صدق و كذب و حق و باطل همين مطلبي است كه او الان گرفته است اگر او محتمل الخلاف باشد خودش محتاج به ميزان ديگر است لذا چه ?مِن وَرَاءِ حِجَابٍ? بگيرد كه قسم دوم كلام است چه ?أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ? اينها چون دارند ميزان مي‌دهند و ضوابط اعطا مي‌كنند در اعطاي ضابطه و تلقي ميزان ضابطه بطلان راه ندارد قطعاً شك هم راه ندارد وگرنه «لحتاج الميزان الي ميزان الآخر».
پرسش:...
پاسخ: غرض اين است كه اينكه ما مي‌گوييم شك نمي‌كند بايد برهان ارائه كنيم كه چرا شك نمي‌كند برهانش اين است كه در آنجا بطلان نيست وقتي بطلان نبود جا براي شك نيست چون ايشان دارد ميزان مي‌گيرد هر آيه‌اي كه پيامبر مي‌گيرد دارد ترازو دريافت مي‌كند هنگام دريافت ترازو اگر شك بكند بايد ترازوي ديگري تشخيص بدهد كه آيا اين چه را كه دارد مي‌گيرد ترازو است يا ترازو نيست.
پرسش:...
پاسخ: ما كه گيرنده? هيچ كدام از اين مباحثه هستيم.
پرسش:...
پاسخ: حالا كه داريم مي‌فهميم اين چنين مي‌فهميم كه آن گيرندگان كلام االهي در هيچ مسئله‌اي شك نمي‌كنند اين كه سيدنالاستاد(رضوان الله عليه) فرمود قسم اول معصوم و مصون است قسم دوم و سوم محتمل است مي‌خواهم بگويم اين پذيرفتن‌اش مشكل است براي اينكه در مرحله? دوم و مرحله? سوم هم انسان دارد ضابطه دريافت مي‌كند دارد ترازو مي‌گيرد اگر در تشخيص ترازو شك بكند آن وقت بايد با يك ترازوي ديگري تشخيص بدهد آن‌گاه بايد بگوييم همه? حرفها را اول بايد بلاواسطه دريافت بكند تا ?مِن وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً? محقق بشود خب اگر همه را بلاواسطه دريافت كرد ديگر نيازي به مرحله? دوم و سوم نيست اين است كه انبيا در تلقي اين وحي شك ندارد.
پرسش:...
پاسخ: غرض اينكه هر روز يك مطلب جديدي دريافت مي‌كند.
پرسش:...
پاسخ: بله اصل يقين كه محفوظ است اما مرتب دارد جزئيات را يكي پس از ديگري دريافت مي‌كند.
پرسش:...
پاسخ: ما احتمال مي‌دهيم كه ايشان شك مي‌كنند يا نه.
پرسش:...
پاسخ: يقين چه؟ نسبت به تك تك اين امور و جزئياتي كه دريافت مي‌كند نسبت به اينها كه يكي پس از ديگري تازه دارد مي‌گيرد نسبت به عطف‌اش البته به واقعيت رسيده «و علي يقين من ربه» است اما تمام اين جزئيات را كه يكي پس از ديگري دارد دريافت مي‌كند اين «اني اري في المنامه اني ازبهك» اين از كجا بفهمد كلام الله است يا فلان حكم اين چنين است فلان وقت بجنگيد فلان وقت صلح كنيد و امثال ذلك هر روز حكم جديد مي‌آورد ?كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلاً? اينكه هر روز حكم جديد دريافت مي‌كند از كجا بفهمد كه اين كلام الله است آيا در تشخيص اينكه اين كلام الله است و كلام غير الله نيست محتاج ميزان است در حالي كه خودش ميزان است اين بنابراين شك به اينها راه ندارد البته براي ديگران
پرسش:...
پاسخ: و همين بيان ثابت شد كه نه ديگر يعني ممكن است كه كسي حرف بزند حالا يا در درون يا در بيرون اما اينها منتظرند كه حرف او تمام بشود رد بكنند اين چنين نيست كه يك لحظه‌اي درنگ بكند بعدها فكر بكنند شك بكنند كه آيا اين حق است يا حق نيست بعد بگويند اگر حق است ما حركت كنيم اگر حق نيست حركت نكنيم بعدها بفهمند حق است اين طور نيست صفحه? قلب اينها اين چنين نيست.
پرسش:...
پاسخ: نه ديگر استعاذه براي ما رفع است و براي آنها دفع ديگر مثل ?إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً? براي آنها دفع است براي ديگران احياناً اگر حاصل بشود رفع است.
پرسش:...
پاسخ: ديگر براي اينها دفع است اينها استعاذه مي‌كنند كه همواره خط آتش روشني دارند همواره آتش است در خط مقدم ‌اينها شيطان به سراغ اينها نمي‌رود اينكه گفته شد كه ?فَوَجَدْنَاهَا مُلِئَتْ حَرَساً شَدِيداً وَشُهُباً? اينها صاحت مقدس انبيا الهي اين چنين است هميشه خط مقدم آتش پر آتش است شيطان اصلاً راه ندارد به مقام اينها راه پيدا كند ديگران نه اين چنين نيست خط مقدم آتششان هميشه روشن نيست بعضيها غافل‌اند و خوابيده‌اند و شيطان مي‌رود و نفوذ مي‌كند بعضيها در سنگرند همين كه ديدند شيطان دارد مي‌آيد ?تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ? دفع مي‌كنند.
پرسش:...
پاسخ: بله، حالا منظور آن است كه قلب مطهّر پيامبر اين چنين است قلب هر پيامبري اين چنين است اين آيه تطبيقي است نه اينكه اين آيه درباره? همين انبيا نازل شده آنكه مربوط به وحي خارجي است شيطان راه ندارد كه برود يك جايي يك وحيي را بگيرد و به قلب اينها بياورد چون در سوره? مباركه? «شعرا» آنجا آمده است كه شما احتمال مي‌دهيد كه اين حرفها ... باشد و شياطين آورده باشند ?هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَى مَن تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ ? تَنَزَّلُ عَلَى كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ? شيطان بر هر جايي فرودگاه ندارد بر قلب افاك اثيم نازل مي‌شود در قلب انبيا و مرسلين راه ندارد وقتي كه راه نداشت اينها مي‌شوند معصوم و مصون.
پرسش:...
پاسخ: دفع است ديگر نه رفع نظير آيه تطهير، آيه? تطهير اين چنين نيست كه ـ معاذالله ـ اينها آلوده بودند و تطهير مي‌شود يا مبتلا بودند و ازهاق مي‌شود اينها همه‌اش دفع است يعني خدا نمي‌گذارد شما آلوده بشويد بابي در كتاب شريف كافي هست در كتاب حجت كافي به نام باب الفرق بين رسول و النبي و المحدث كه چند تا روايت است روايت آخر اين باب اين است كه هم از امام باقر هم از امام صادق(سلام الله عليه) در ذيل آيه? ?وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلاَ نَبِيٍّ? كه و لا محدث هم اينها در تنزيل و در تأويل و در تفسير آورده‌اند نه در قرائت آيه «قلت جعلت فداك ليست هذاه قرائتنا» قرائت ما فقط رسول و نبي است محدث هم نيست «فمالرسول و نبي و المحدث» فرقشان چيست؟ «قال الرسول الذي يظهر له الملك و يكلم» رسول كسي است كه فرشته را مي‌بيند و با او سخن مي‌گويد «والنبي هو الذي يري في منامه و ربما اجتمعت نبوت و الرسال لواحد والمحدث الذي يسمع الصوت و لا يرث سوره» حالا عمده اين سؤال ذيل است كه همه? راويان اين هوش خاص را نداشتند كه اين‌چنين سؤال بكنند «قال قلت كيف يعلم ان الذي راي في النوم حق و انه من المك» اين شخصي كه در عالم رويا مي‌بيند اين از كجا مي‌فهمد كه اين رويا روياي الهي است و فرشته به او نشان داد و از غير فرشته نيست «كيف يعلم ان الذي راي في النوم حق و انه من المك» قال(عليه السّلام) «يوفق لذلك حتي يعرفه» اين موفق مي‌شود كه تشخيص بدهد اين اهل تشخيص است حالا ديگر بيش از اين توضيح نخواست كه چگونه اهل تشخيص است چه طور تشخيص مي‌دهد «لقد ختم الله لكتابكم الكتب و ختم بنبيكم الانبيا» و ديگر سخني بيش از اين نيست روايت ديگري در اين باب نيست در جاي ديگر است كه از امام صادق(سلام الله عليه) درباره نبوت عامه سؤال شده است كه «كيف علمت الرسل انهم رسل» انبيا از كجا مي‌فهمند آنچه را كه دريافت مي‌كنند دريافت الهي است و رسولاً فرمود: «كشف عنهم القطاع» يعني جا براي شك نيست شما الان شك مي‌كنيد كه روز هست بعد با يك دليلي برطرف مي‌كنيد يا اصلاً شك نمي‌كنيد انبيا كه مي‌گويند «اني لعلي بينة من ربي» يعني شك نمي‌كنند نه اينكه شك مي‌كنند و با دليل شك را برطرف مي‌كنند غير انبيا از شاگردان اينها هم باز گروهي هستند منتها در هر عصري به طور پراكنده كساني هستند كه خداي سبحان با آنها سخن مي‌گويد اين در نهج البلاغه خطبه 222 بعد از اينكه حضرت امير اين آيه? سوره? «نور» را تلاوت فرمود يعني آيه‌اي كه دنباله آيه? نور در سوره? «نور» هست ?يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ ? رِجَالٌ لاَّ تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلاَ بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ? كه اين هم از غرر خطبه‌هاي نهج البلاغه است در آنجا اين جمله‌ها را فرمود: «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى جَعَلَ الذِّكْرَ جِلاَءً لِلْقُلُوبِ، تَسْمَعُ بِهِ بَعْدَ الْوَقْرَةِ» يعني ذكر باعث مي‌شود كه قلب روشن بشود گوش دل بعد از اينكه سنگين بود «بَعْدَ الْوَقْرَةِ» بعد از سنگيني حالا مي‌شنود گوش دل مي‌شنود «وَ تُبْصِرُ بِهِ بَعْدَ الْعَشْوَةِ» بعد از اينكه اعشاب و كور بود بعد مي‌بيند همان ?لاَ تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمي‌الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُور? با ذكر و با ياد حق دل مي‌شنود و دل مي‌بيند «وَ تَنْقَادُ بِهِ بَعْدَ الْمُعَانَدَةِ» آنگاه فرمود: «وَ مَا بَرِحَ لِلَّهِ - عَزَّتْ آلاَؤُهُ - فِي الْبُرْهَةِ بَعْدَ الْبُرْهَةِ، وَ فِي أَزْمَانِ الْفَتَرَاتِ عِبَادٌ نَاجَاهُمْ فِي فِكْرِهِمْ، وَ كَلَّمَهُمْ فِي ذَاتِ عُقُولِهِمْ، فَاسْتَصْبَحُوا بِنُورِ يَقْظَةٍ فِي الْأَبْصَارِ وَ الْأَسْمَاعِ وَ الْأَفْئِدَةِ، يُذَكِّرُونَ بِأَيَّامِ اللَّهِ، وَ يُخَوِّفُونَ مَقَامَهُ، بِمَنْزِلَةِ الْأَدِلَّةِ فِي الْفَلَوَاتِ. مَنْ أَخَذَ الْقَصْدَ حَمِدُوا إِلَيْهِ طَرِيقَهُ، وَ بَشَّرُوهُ بِالنَّجَاةِ، وَ مَنْ أَخَذَ يَميناً وَ شِمَالاً ذَمُّوا إِلَيْهِ الطَّرِيقَ، وَ حَذَّرُوهُ مِنَ الْهَلَكَةِ، وَ كانُوا كَذلِكَ مَصَابِيحَ تِلكَ الظُلُماتِ، وَ أَدِلَّةَ تِلْكَ الشُّبُهَاتِ.» فرمود اينها كساني‌اند كه راهنمايان مردم‌ا‌ند اينها نه تنها با خدا سخن مي‌گويند بلكه به جايي رسيدند كه مستمع خوبي براي خدا شدند كه خدا با آنها حرف مي‌زند اوايل اينها اهل ذكر بودند وقتي انسان ذكر مي‌گويد حالا خواه نام حق بر زبان خواه ياد حق در دل كه عمده همان ياد حق در دل است اول كه ذكر مي‌گويد متكلم خوبي است بعد كم كم مستمع خوبي مي‌شود كه خدا با او حرف مي‌زند فرمود اين‌چنين نيست كه فيض قطع بشود هميشه همين طور است در هر عصري در هر روزگاري در هر برهه‌اي بعد از برهه در هر فطرتي بعد از فطرت يك سلسله مرداني پيدا مي‌شوند كه خدا با آنها حرف مي‌زند اين مربوط به انبيا نيست شاگردان آنها را هم شامل مي‌شود «وَ مَا بَرِحَ لِلَّهِ - عَزَّتْ آلاَؤُهُ - فِي الْبُرْهَةِ بَعْدَ الْبُرْهَةِ، وَ فِي أَزْمَانِ الْفَتَرَاتِ عِبَادٌ نَاجَاهُمْ فِي فِكْرِهِمْ» خدا با آنها مناجات مي‌كند اين همان فرازهاي نوراني مناجات شعبانيه كه اين مناجات را در اين ماه حداقل غفلت نخواهيم كرد ان‌شاءالله انسان به جايي مي‌رسد كه از خدا درخواست مي‌كند كه حالا تو حرف بزن من بشنوم اوايل همين مناجات شعبانيه سرّ نامگذاري مناجات شعبانيه اين نيست كه انسان با خدا مناجات مي‌كند بلكه خدا با انسان مناجات مي‌كند اوايل نداي انسان است و نجواي انسان است و تا اوج بگيرد وقتي اوج گرفت آن‌گاه عرض مي‌كند خدايا «و اجعلني من من ناجيته من من لاحظته» من را جزء مستمعين خود قرار بده من را جزء كساني قرار بده كه به آنها نگاه مي‌كني چون يك عده كساني هستند كه ?وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ وَلاَ يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ? خدا به آنها نگاه نمي‌كند با آنها حرف هم نمي‌زند با اينكه اين بصير است اما آن نگاه تشريفي را ندارد وقتي اين مناجات شريف اوج گرفت انسان اين ذكر را كرد و مناجات را كرد و مناجات‌اش تمام شد به جايي مي‌رسد عرض مي‌كند خدايا حالا نوبت تو است حالا تو بگو من بشنوم «واجعلني من من لا حظته» تو كه به همه نگاه نمي‌كني كه يك عده را نگاه مي‌كني تو كه با همه حرف نمي‌زني با يك عده حرف مي‌زني «و اجعلني من من لا حظته و ناجيته» آن‌گاه آن توفيق را هم به من بده كه من يك مستمع جامدي نباشم من مثل موساي كليم باشم كه حرف تو را شنيدم بيفتم مدهوش بشوم «فصعق لجلالك» از آن به بعد اين مي‌شود مناجات شعبانيه يعني مناجات مولا با عبد نه عبد با مولا مناجات عبد با مولا در ساير مناجاتها هست اما مناجات مولا با عبد اينجاست خدايا توفيقي بده كه من مستمع خوبي باشم براي تو منظورٌعليه خوبي باشم براي تو كه تو خوب نگاه بكني و حرف مي‌زني خدايا حالا كه من را به حضور پذيرفتي من را مستمع قرار دادي با من حرف زدي آن لذت حرفتان را هم در كام من بچشان كه من بيهوش بشوم يعني مدهوش بشوم «فصعق لجلالك» و اين هست هميشه حالا هر عصري هر روزگاري كم و بيش در مردم هست «عِبَادٌ» كه «نَاجَاهُمْ فِي فِكْرِهِمْ» خدا در فكر اينها با اينها مناجات مي‌كند «وَ كَلَّمَهُمْ فِي ذَاتِ عُقُولِهِمْ» با آن مغز دلشان با آن مغز عقلشان با خود عقلشان با عقل عقلشان كه اين تاكيد است با عقل عقلشان مناجات مي‌كند آن‌گاه «فَاسْتَصْبَحُوا بِنُورِ يَقْظَةٍ فِي الْأَبْصَارِ وَ الْأَسْمَاعِ وَ الْأَفْئِدَةِ» چشمشان روشن شد بيدار شد گوششان بيدار شد دلشان بيدار شد حالا راهنمايان خوبي هستند براي مردم مي‌بينيد در اينجا تربيت مي‌كند كه مربيان جامعه پيدا بشوند نه اينكه فقط خودشان را دربيابند «فَاسْتَصْبَحُوا بِنُورِ يَقْظَةٍ فِي الْأَبْصَارِ وَ الْأَسْمَاعِ وَ الْأَفْئِدَةِ، يُذَكِّرُونَ بِأَيَّامِ اللَّهِ» مردم را به آن ايام الله متذكر مي‌كنند اگر در ذيل اين آيه ?وَذَكِّرْهُم بِأَيَّامِ اللَّهِ? آمده است كه يوم رجعت، يوم ظهور حضرت حجت(سلام الله عليه)يوم قيامت ايام الله است اينها به عنوان تمثيل است نه تعيين اينها حصر نيست يعني ايام الله همين روزهاست روزي كه قدرت حق ظهور مي‌كند از ايام الله است كه خداي سبحان در همان اوايل سوره? «ابراهيم» به حضرت موسي فرمود اينها اگر بخواهند قيام بكنند و طاغوت را بردارند بدون تذكر ايام الله ممكن نيست ?وَذَكِّرْهُم بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ? اين گونه افراد «وَ يُخَوِّفُونَ مَقَامَهُ، بِمَنْزِلَةِ الْأَدِلَّةِ فِي الْفَلَوَاتِ» به منزله? علامتها هستند اين در بيابانها هركس اينها را ببيند به مقصد مي‌رسد.
«و الحمد لله رب العالمين»