موضوع: سوره آل عمران

عنوان: تفسير سوره مبارکه ال عمران جلسه105

مدت زمان: 43:57 اندازه نسخه كم حجم: 5.58 MB دانلود اندازه نسخه پر حجم: 10.96 MB دانلود


اعوذ بالله من الشّيطان الرّجيم
بسم الله الرّحمن الرّحيم
?إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ?35? فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ?36? فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَهَا نَبَاتاً حَسَناً وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمَحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقاً قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ?37?
در اين كريمه كه همسر عمران نذر مي‌كند مي‌گويد: ?إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً? تقريباً شبيه همين تعبيري است كه ما مي‌گوييم فلان شخص وقف خدمت به اسلام شد اين نه به آن معناست كه واقعاً اين شخص وقف باشد بلكه به اين معناست از هر كاري رها شد و در خدمتش اسلام قرار گرفت محرر بودن يعني محرر است از محاصره‌هاي خدمت و مقيد بودن به خدمت تا يك انساني از ساير قيود نرهد خالصاً للاسلام خدمت نمي‌كند يك انسان آزاده است كه خدوم اسلام است و اگر كسي هم اهداف خاص را تعقيب كند و هم هدف اسلامي ‌را اين محرر نيست چون آزاد نيست در بند هوس است اگر كسي خالص و مخلص بود او محرر است يعني آزاد است تحرير را هم كه تحرير گفته‌اند چون بدون تعقيب بدون ابهام بدون تقديم محقق التأخير بدون تأخير محقق التقديم نوشته مي‌شود آن كسي كه طوري چيز مي‌نويسد يا طوري چيز مي‌گويد كه مقدم را مؤخر و مؤخر را مقدم ذكر مي‌كند اين محرر خوبي نيست زيرا دست و بال اين مطلب بسته است مطلبي كه بايد اول ذكر بشود اگر آخر ذكر شد اين شخص دست او را بسته است او را مجبور كرد كه آخر ذكر بشود وگرنه جايش اول است مطلبي كه بايد در آخر ذكر بشود كه اگر در اول ذكر بشود دست او را اين نويسنده يا گوينده غير فني بسته است و او را بي‌جا نشانده است اين نويسنده يا گوينده محرر خوبي نيست تحرير يعني اين در اسلام مرحوم خواجه محرر خوبي بود كه نوع كتابهاي رياضي پيشينيان را باز كرد يعني تقديم ما حقق التأخير ، تأخير ما حقق التقديم بر خلاف نظم چيز گفتن يا چيز نوشتن اينها همه تغيير است نه تحرير در نوشته‌هاي مرحوم خواجه اينها نوعاً نيست تحرير را به اين مناسبت تحرير مي‌گويند پس اگر ما در تعبيرات عرفي مي‌گوييم فلان شخص وقف اسلام است نظير همين تعبير قرآني است كه ?نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً? وقف تا از ساير تملكها طلق نشود قيد وقفيت است نمي‌پذيرد يعني اگر حق ديگري در اين مال هست حق الرهانه است حق الجنايه است امثال ذلك است اين طلق نيست تا طلق نبود نمي‌شود اين را وقف كرد مگر اين كه در وقف فضوليت راه پيدا كند و او اطلاق بشود يعني آزاد بشود علي ايّحال تا يك چيزي از ساير قيود نرهد لله نمي‌شود و اگر از ساير قيود نرهيد مقبول خدا هم نيست لذا اين بانو عرض كرده است ?رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً? پس آن چه كه از ناحيه? من بايد صورت بگيرد انجام گرفت همه حقوق و خواسته‌هاي خودم را از اوست صرف نظر كردم اين شده طلق حالا كه اين‌چنين است ?فَتَقَبَّلْ مِنِّي? پس تو قبول كن با فاي تفريح هم ذكر مي‌كند براي پرورش پيامبران بعدي از يك بانو به نام مريم(عليها السّلام) شرايط فراواني لازم است همه اين شرايط در اين بخش از قرآن رعايت شده است حدوثاً و بقائاً اين موجود موجودي است عبد محض براي خدا در بدو پيدايشش «امْرَأَةُ عِمْرَانَ» عرض كرد كه ?رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً? نه تنها من حقوق خودم را صرف نظر كرده‌ام او آزاد است بلكه خود او هم از بندهاي ديگر رهايي يافته است يك فرزند صالح و پاكي است من فرزند صالح و پاك را از رحم به دامن آوردم و به تو تحويل دادم بقيه اش به عهده شماست شما او را حفظ بكن اين كه در جمله هاي بعد آمده است ?وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ? يعني همان طوري كه من محرر تحويل داده‌ام شما هم محرر او را تربيت كنيد و ذات اقدس الهي سه مسئله را اينجا بازگو كرد هم به آن سؤال اول پاسخ داد هم به سؤال دوم پاسخ داد و هم راه انجام اين سؤال دوم را هم ارائه داد يعني مريم(عليها السّلام) را خدا قبول كرد چون مادرش گفت: ?فَتَقَبَّلْ مِنِّي? خدا هم فرمود: ?فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ? عرض كرد: ?إِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ? خدا هم فرمود: ?وَأَنْبَتَهَا نَبَاتاً حَسَناً? يعني خوب تربيت كرد اما حالا چگونه تربيت كرد و چگونه خدايا تو او را تربيت بكن اين در كلمات امراة عمران و مادر مريم نيست اين را خدا نشان داد فرمود براي اين كه يك فرزند صالح به بار بيايد يك معلمي ‌چون زكريا لازم است گرچه خدا مي‌تواند افراد صالح را در پليدترين دستگاهها بپروراند چون كه موسي? را در بيت فرعون تربيت كرد اما اين يك راه غيرعادي است ولي راه عادي‌اش آن است كه انسان يك مربي خوبي داشته باشد منتها رسيدن آن مربي به آدم يك توفيقهاي غيرعادي را طلب مي‌كند اگر كسي در تحت كفالت و تربيت زكريا تربيت بشود صالح و عابد خواهد شد اين بعيد نيست كه كسي شاگرد زكريا باشد و صالح باشد اين بعيد نيست يك امر عادي است اما در بين همه? داوطلبها زكريا كفيل و مربي باشد اين خرق عادت است اين يك توفيق غير عادي است چون مدعيان زياد بودند بلاخره كار بايد با قرعه حل بشود در عين حال كه قرعه است خدا به خود اسناد مي‌دهد فرمود: ما كاري كرديم كه زكريا بشود كفيل مريم در حقيقت سخن خدا به اين برميگردد كه در هنگام قرعه كه اين قلمهايي كه به زعم خودشان وحي را مي‌نوشتند يا مثلاً مطالب ديني را يادداشت مي‌كردند آن قلمها را كه روي اين نهر ملايم مي‌انداختند هركدام از آنها قلمها فرو مي‌رفت و بالا نمي‌آمد و قلمي ‌كه زكريا(سلام الله عليه) القا كرد روي آب آمد اين چنين نيست كه آنها رو تصادف توي آب ماندند و اين قلم رو تصادف روي آب آمد گرچه اين كارها عادي به نظر مي‌رسد اما خداي سبحان به خود نسبت مي‌دهد و ضمناً به زكريا مي‌فرمايد كه: گرچه تو مشتاق بودي كه كفالت اين بانو را به عهده بگيري پيشنهاد دادي آنها گفتند ما هم سهيم هستيم لذا كار به قرعه كشيد اما «و ما تكفّلت مريم اذ تكفّلتها و لكنّ الله كفّلك» تو خود به خود به اين مقام نرسيدي خدا كفيل كرد گرچه از راه قرعه بود اما اين اقلامي ‌كه به آب فرو مي‌روند و بالا نمي‌آيند به امر حق است آن قلمي ‌كه بالاي آب مي‌آيد آن هم به امر حق و براي اينكه يحيي? شهيدي پيدا بشود مقدمات اين‌چنين لازم است كه اصلاً پيدايش يحيي? شهيد(سلام الله عليه) رو همين كفالت زكريا بود اگر زكريا سرپرستي مريم را بر عهده نمي‌داشت و كارهاي خارق العاده را در محراب مريم(عليها السّلام) مشاهده نمي‌كرد جدش متمشي نمي‌شد كه در دوران پيري از خدا فرزند طلب كند چون قسمت مهم فرزند خواهي زكريا مشاهده اين فرزند صالح است چون مريم را در اين كمال ديد از خدا طلب فرزند كرد وگرنه فرزند عادي را آنها با اين نيايش و دعا از خداي سبحان مسئلت نمي‌كنند براي پيدايش يحيي? شهيد(سلام الله عليه) خيلي سرمايه گذاري شد از نظر خرق عادت و او هم با يك ناله و لابه‌اي از خداي سبحان طلب فرزند كرد اگر طرفي عرض كرد خدايا الان كه من پير شدم مهمترين و محكمترين عضو بدن انسان استخوان است استخوان بدن من پوسيده است يعني موهوم شده است چه رسد به ساير اعضاء همسر من الان كه پير است آن وقت كه جوان بود عقيم و عاقر و نازا بود الان كه پير است ولي تو هر كاري بخواهي مي‌تواني اين ?رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْباً? ?وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِراً? اين بار را سنگين مي‌كند يعني هيچ عاملي از علل و عوامل طبيعي مساعد نيست آن وقتي كه همسرم در دوران زايمان بود عقيم بود الان كه پير است ولي من از تو فرزندي مي‌طلبم چون مشاهده كرد كه مريم(عليها السّلام) از خوارق عاداتي برخوردار است اين مقدمات را كه وقتي انسان كنار هم قرار مي‌دهد مي‌بيند آنچه كه در تفسير المنار آمده يا در تفسير مراقي آمده كه مي‌گويد اينها اسرائيليات است كار خارق عادتي براي مريم نبود اين غذاها، غذاهاي عادي بود اولاً چه لزومي‌ دارد ما تحقيق بكنيم كه اين غذاي زمستان در تابستان نصيب او شد يا بالعكس كه اين كار، كار خارق عادت باشد تا ناچار باشيم بگوييم كه اين يك كرامتي است براي مريم و مانند آن وقتي انسان بحثهاي قرآني را كنار هم تنظيم مي‌كند مي‌بيند جريان مريم(عليها السّلام) يك جريان عادي نبود يعني اين طور نبود كه حالا كه زكريا رفته براي انجام كارش يكي از مؤمنين محل يك مقدار نان يك مقدار ميوه بازار را تهيه كند براي او بفرستد اين يك راه غير عادي بود حالا اينها را ملاحظه فرموديد كه پس از ديگري اين دو تا تفسير را هم ملاحظه مي‌كنيد يعني المنار و مناقد را تا روشن بشود كه اينها به اندك بهانه‌اي سعي مي‌كنند كه بلاخره مسئله معجزات و كرامات را به اسرائيليات ببندند اصرار همسر عمران يعني مادر مريم(عليها السّلام) هم در اين است كه اين فرزند حدوثاً محرر باشد هم در اين است كه بقائاً محرر و پاك باشد چه اين كه ابراهيم خليل(سلام الله عليه) و اسماعيل(عليه السّلام) آنها كارشان اين چنين بود اصولاً انبيا الهي اين چنين است آنها اصل عمل را لله انجام مي‌دهند و براي سيانت آن عمل هم تلاش مي‌كنند در ساختن بناي كعبه مسئله خلوص و تقبل را طرح كردند كه ?وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا? در پاكسازي كعبه هم مأموريت يافتند كه خدا فرمود: ?أَن طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ? يك جا خطاب به هر دو است يك جا خطاب به ابراهيم(سلام الله عليه) يعني اين كعبه حدوثاً و بقائاً طاهر و مطهر است اين بانو هم يعني مريم(عليها السّلام) هم حدوثاً محرر است هم بقائاً محرر است براي اينكه در تحت تربيت زكريا قرار گرفت تا صلاحيت پيدا كند براي پيدايش يك سلسله خاصي از اينكه مادر مريم عرض كرد: ?فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ? اين دعا جواب مي‌خواهد و از اينكه بعدها هم عرض كرد: ?وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ? كه اين هم جمله،جمله دعائيه است نه جمله خبريه اين هم پاسخ مي‌خواهد لذا خداي سبحان سه مطلب را در اين جا ذكر فرمود كه دو تا به منزله جواب دو تا خواسته اوست سومي ‌هم ارائه طريق است فرمود: ?فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ? يعني اگر مريم عرض كرد: ?فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ? خدا فرمود: ?فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ? اگر مادر مريم عرض كرد: ?وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ? خداي سبحان فرمود: ?وَأَنْبَتَهَا نَبَاتاً حَسَناً? او را خوب رويانيد خوب تربيت كرد منتها مطلب سوم ايست كه ارائه طريق است كه خدا چگونه يك كسي را مي‌پروراند فرمود: ?وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا? يعني راه «انبات حسن» راه تعليم, راه تزكيه داشتن يك استاد و مربي خوبيست و با اين كه همين قرآن كريم در جريان كفالت زكريا قصه قرعه را طرح مي‌كند كه فرمود: ?وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقلاَمَهُمْ? آيه? 44 همين سوره? «آل عمران» ?ذلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقلاَمَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ? آن‌گاه فرمود وقتي اينها قرعه انداختند قرعه به نام حضرت ذكريا درآمد با اينكه به حسب ظاهر انسان خيال مي‌كند اين امر، امر عادي است خب قرعه به نام زكريا افتاد اما خدا فرمود اين كار كار من است نظير ?وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلكِنَّ اللّهَ رَمَى? با بينش توحيد افعالي يك موحد مي‌بيند كه كارها را ديگري دارد تنظيم مي‌كند لذا در هر كاري به جاي اينكه خود را طلبكار ببيند بدهكار احساس مي‌كند و شاكر است.
پرسش:...
پاسخ: نه چون آن كه نقل شد اين بود كه زكريا پيشنهاد داد كه من كفالت او را قبول مي‌كنم براي اينكه يك ارتباط سببي بين ما و او است آنها گفتند نه ما قبول مي‌كنيم تازه آن هم باشد باز دليل است تازه اگر مريم نبايد به آن مقام بلند برسد خب قرعه به نام غير زكريا مي‌افتد اگر اين قرعه زدن براي جذب باشد باز خارق عادت است براي دفع باشد باز خارق عادت است اگر براي اين باشد كه هر كدام داوطلبند باز خارق عادت است اگر براي آن است كه هر كدام شانه زير مسئوليت خالي كنند باز خارق عادت است اگر يك كسي بخواهد به جايي برسد معلمي‌ چون زكريا لازم دارد.
پرسش:...
پاسخ: اگر هم بودند در اين حد نبودند آنها كساني بودند كه جزء خدمتگذاران بيت بودند و علاقه‌مند به بيت بودند اين راه را ذات اقدس الهي ارائه داد اما درباره? آن جمله‌هايي كه قبلاً بحث شد و آن اينكه ?فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى? از بعضي از نقلها استفاده مي‌شود كه اين ?وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى? كلام «امْرَأَةُ عِمْرَانَ» است كلام مادر مريم است نه كلام الله اگر كلام الله باشد تعويل نمي‌خواهد يعني آن مذكري كه تو طلب كردي به عظمت اين مؤنثي كه ما به تو هبه كرديم نيست اين تشبيه, تشبيه مستقيم است و نيازي به تعويل ندارد ولي اگر چنان چه اين كلام كلام مادر مريم باشد اين تشبيه مي‌شود تشبيه معكوس مرد مثل زن نيست لذا هم زنخشري و هم سيدنا الاستاد(رضوان الله عليه) ترجيح دادند كه اين كلام كلام ذات اقدس الهي باشد تا ما مبتلا نشويم بگوييم اين تشبيه تشبيه معكوس است نظر سيدنا الاستاد اين است كه اگر اين كلام مادر مريم باشد ما بايد بگوييم اين تشبيه تشبيه معكوس است تشبيه اصل و فرع است نظر زنخشري هم اين‌چنين است ولي اگر ما گفتيم بنابر روايتي كه الان از تفسير قمي ‌مي‌خوانيم اين كلام سخن مادر مريم است نه سخن الله تشبيه تشبيه مستقيم است نه تشبيه معكوس بيان ذلك اين است كه گرچه در معارف و تهذيب و تزکيه بين زن و مرد فرقي نيست کما مر. در كارهاي اجرايي يقيناً فرق هست منتها هر كسي كار اجرايي خود را نيكوتر انجام بدهد مقربتر خواهد بود و ممكن است در مسائل فكري يك مقدار اوساطي از مردم جلوتر باشند اما در مسائل ذكري اثبات اين كار بسيار سخت است يعني ممكن است در يعلّمهم الکتاب و الحکمة مرد مؤفق تر باشد اما در يزکّهم اثبات اين كار بسيار سخت است و راه قلب و دل كه راه كشش و مؤعظه و پذيرش مناجات و ناله و اشك و زجّه و شيون هست در زنها قوي‌تر از مردها است و راه تزكيه بالاتر از راه تعليم است اگر زن و مرد دوتايي پاي مؤعظه پيغمبر بشينند بعيد است مرد بهتر متعظ بشود تا زن اگر يك شعر بلند لطيف را يك خواننده بخواند بعيد است مرد به اندازه زن متنبه بشود و راه مناجات بالاتر از راه مدرسه است «يا من فکره الشفاء» نيست اما «يا من ذکره الشفاء» هست منتها اگر زنها در اين مسير تربيت بشوند آنگاه روشن خواهد شد كه بازده اين اگر بيشتر از مردها نباشد لا‌اقل در حد مردها است منتها اين راهها كمتر در بين اين بانوان معروف است يعني راه مناجات راه دعا راه نصيحت راه سلوك راه مؤعظه راه شعرهاي مناسب مرحوم مجلسي اول(رضوان الله عليه) ذيل اين حديث شريفي كه مرحوم ابن باويه در آخر «من لا يحضره الفقيه» نقل كرد «انّ من الشعر لحكمةً» اشعار سعدي، اشعار غزنوي اين اشعار بلند توحيدي و نصايح را به عنوان مثال ذكر مي‌كند مي‌گويد «انّ من الشعر لحكمةً» كه اشعار غزنوي و سعدي و امثال ذلك غرض اين است كه اگر چنانچه آن راه در جامعه رواج پيدا كند آن روز معلوم مي‌شود كه زنها مؤفق‌تر از مردها هستند يا لاأقل مردها به پاي آنها مي‌توانند بروند عمده اين است كه در كارهاي اجرايي البته كارهاي سخت به عهده مرد است و كارهاي ظريف به عهده زن اگر ما خواستيم در مسائل اجرايي نه در مسائل علمي ‌و معرفتي بين زن و مرد داوري كنيم در قضاياي اثباتي حق با زمخشري و سيدنا الاستاد است كه اگر بگوييم ?الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى? اين تشبيه, تشبيه معكوس است زيرا اصل را به فرع تشبيه كرديم قوي را به ضعيف تشبيه كرديم ولي اگر در همين مسائل اجرايي محور سخن قضيه سالبه باشد نه موجبه اصل زن است مثل اينكه ما بگوييم امام كه مثل آدم عادي نيست يا مرجع تقليد كه مثل طلبه نيست اين جا تشبيه تشبيه معكوس نيست تشبيه مستقيم است مرد كه مثل زن نيست هر ماهي چند روز نتواند خدمت مسجد را به عهده بگيرد اين تشبيه تشبيه مستقيم است معكوس نيست ما داريم در قسمتهاي ضعف تشبيه مي‌كنيم اگر قضيه قضيه موجبه باشد اگر بگوييم مرد مثل زن است اين تشبيه تشبيه معكوس است يعني زن مثل مرد است ولي اگر در قسمت بيان نقص باشيم و قضيه, قضيه? سالبه باشد يك آدم شجاع فرمانده لشكر مي‌گويد من كه مثل فلان بسيجي ترسو نيستم كه اين تشبيه تشبيه مستقيم است يا امام مي‌گويد من كه مثل فلان آدم عادي نيستم يا مرجع مي‌گويد من كه مثل فلان طلبه نيستم اين تشبيه تشبيه مستقيم است نه معكوس مادر مريم مي‌گويد مرد براي خدمتگذاري بيت حق قوي‌تر از زن است مرد كه مثل زن نيست هر ماه چند روز معذور باشد که اين تشبيه, تشبيه مستقيم است و اگر بنابر روايت تفسير علي ابن ابراهيم قمي ‌اين ?لَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى? كلام مادر مريم باشد چون قضيه, قضيه? سالبه است نه موجبه محور تشبيه بيان كمال اجرايي مرد و نقص اجرايي زن است و تشبيه تشبيه معكوس نيست نه شبهه كشاف وارد است نه نقد سيدنا الاستاد اما آن روايت اين است در تفسير شريف علي ابن ابراهيم قمي‌ اين روايت را ذيل همين آيه به اين صورت نقل كرده‌اند كه البته اين روايت را سيدنا الاستاد هم(رضوان الله عليه) در الميزان نقل كردند ذيل آيه ?إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ? آمده است كه «فانّ الله تبارك و تعالي اوحي الي عمران انّي واهبٌ لك ذكراً يبرئُ الاكمه و الابرص و يٌحي الموتي باذن الله» من يك پسري به تو اعطا مي‌كنم كه او اكمه و ابرص را درمان مي‌كند و مرده‌ها را به اذن حق زنده مي‌كند «فبشّر عمران زوجتهوا بذلك فحمل» اين باردار شد چون در اين تعبيرات چون خود امام رازي هم اعتراف دارد كه از آيه استفاده مي‌شود كه مادر مريم وقتي باردار شد پدرش از دست رفته بود رحلت كرده بود به قرينه كفالت امثال ذلك چون قبلاً مادر مريم اين سخن را از همسرش شنيد كه خدا به او پسر مي‌دهد و همسر او و شوهر او هم از دنيا رفته است و اين آخرين اثر اوست اگر آن تبشير حق است اين حمل بايد پسر باشد روي قراين چون اگر اين حمل دختر باشد باز جا هست براي اينكه آن بشارت با فرزند بعدي عملي بشود اما چون همسر بعد از حمل اين زن مُرد ديگر عمراني نيست كه اين زن از او بار بگيرد روي آن بشارت كه يك مقدمه است و روي مرگ اين شوهر كه دو مقدمه است اين بانو بحث به حسب ظاهر خيال كرد كه طبق غرائن اين پسر است امام(عليهم السّلام) اين جريان را نقل مي‌كند بعد مي‌فرمايد اگر ما به شما مطلبي را گفتيم و گفتيم فلان شخص اين چنين مي‌شود خود او نبود پسر او بود يا پسر او نبود نوه او بود اين را انكار نكنيد تكذيب نكنيد چون نمونه آن در قرآن است آنگاه امراة عمران رو اين قرينه عرض كرد «رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّراً للمحراب» كه بحث محراب هم خواهد آمد «و كانوا اذا نظروا نذراً جعلوا ولدهم للمحراب» اين هم يك سنتي بود در بين بني اسرائيل اصل اين نذر كردن ابتكار نيست اما به صورت اطمينان اين ما في البطن اين را پسر دانستن اين ابتكار است «فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى و انت و عدتني ذكرا» اين جمله‌ها كه امام(سلام الله عليه) طبق اين نقل بيان مي‌كند مي‌فرمايد كه وقتي مادر مريم اين بچه را به دامن آورد اين چند جمله را گفت «قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى و انت و عدتني ذكرا» اين يشعر، مشعر به اين است كه ان جمله‌هاي قبلي هم مال مادر مريم است «و انت و عدتني ذكرا».
پرسش:...
پاسخ: حالا چون قرائت ?وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ? هم آمده «وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى و انت و عدتني ذكرا» اگر درباره ?وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ? نيازي به قرائت ديگر داشته باشد اين جمله ?وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى? كه محور بحث است ظاهرش اين است كه با جمله بعدي كه «و انت و عدتني ذكرا» برابر اين روايت هر دو كلام مادر مريم است آن‌گاه عرض مي‌كند كه ?وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ? مريم هم يعني العابرة الخادمة ?وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ? اين كلمه «رجيم» را گفتن براي آن است كه تقريباً تعليق حكم بر وصل مشعر به عليت است اين يكي و زمينه استجابت دعاست اين دو تا عرض مي‌كند من اين بچه را به تو پناه مي‌دهم از كسي كه در دستگاه تو مطرود است يعني هر جه كه مايع طرد است من مي‌خواهم بچه‌ام را از او به تو پناه بدهم «فوهب الله تعالي لمريم عيسي(عليه السلام)» آنگاه «قال وحدثني ابي عن الحسن بن محبوب عن علي بن رباب عن ابي بصير عن ابي عبدلله(عليهم السّلام) قال ان قلنا لكم في الرجل منا قولاً فلم يكن فيه كان في ولدهي او ولده الولده فلا تنكروا ذلك» طبق اين نقل امام سادات(سلام الله عليه) فرمود ما اگر درباره خودمان چيزي گفتيم منتها خودمان نداشتيم و فرزندمان داشت يا نوه‌مان داشت شما انكار نكنيد براي اينكه «فلا تنكروا ذلك» چون «ان الله اوحي الي عمران انّي واهبٌ لك ذَكراً مباركاً» اين مباركاً همان است كه مسيح(سلام الله عليه) فرمود ?وَجَعَلَنِي مُبَارَكاً أَيْنَ مَا كُنتُ?.
پرسش:...
پاسخ: نه اصلاً مگر ولد الولد، ولد نيست ذريه است ديگر، چه اينكه خداي سبحان وقتي ذرائيه? حضرت ابراهيم را مي‌شمارد در بحثهاي قبل هم گذشت و «به ذريتهي كذا و كذا و كذا و كذا و عيسي».
پرسش:...
پاسخ: در آيه كه نبود اين مطلب تا اشاره بشود كه حضرت دارد شرح مي‌دهد اصولاً خود امام صادق(سلام الله عليه) برابر اين حديث دارد شرح مي‌دهد كه خدا به عمران وحي فرستاد كه من به تو فرزندي مي‌دهم مذكر كه «يبرئ الاكمه و الابرص» بعد هم به او نوه‌اي داد كه «يبرئ الاكمه و الابرص» امام ششم فرمود اين صادق است اين مصداق آن وعده است اين وفاي به وعده است نه بدا.
پرسش:...
پاسخ: خب بله چون خلاف ظاهر است چون خود امام مي‌فرمايد اين وفاي به وعده است بدا آن است كه نكن اين كار را حضرت مي‌فرمايد مصداق اين همين است چون نوه هم ولد است بلاخره آنگاه فرمود «انّي واهبٌ لك ذَكراً مباركاً يبرئ الاكمه و الابرص و يحي الموتي باذني» «و جاعلهوا» يعني «اني جاعلهوا رسولاً الي بني اسرائيل» كه پيامبر آنها بشود اين وحي را كه پدر مريم از ذات اقدس الهي دريافت كرد برابراين نقل اين را به همسرش حنّه كه مادر مريم است بازگو كرد «فحدّث بذلك امراة حنّه و هي ام مبيّن فلما حملت بها كان حملها عند نفسها غلامً» براي آن جمع بين آن دو مقدمه‌اي كه ياد شد «فَلَمَّا وَضَعَتْهَا أُنْثَى قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى» اين جمله دوم به خوبي نشان مي‌دهد كه «وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى» كلام اين امراة است چون ?وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ? در اين جمله دوم و نقل اخير نيست چرا ?لَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَى? «لانّ البنت لاتكون رسولاً يقول الله والله اعلم بما وضعت فلما وهب الله لمريم عيسي(عليهم السّلام)» را « كان هو الذي بشّر الله به عمران وعدهوا ايّا» آنگاه طبق اين نقل هم حضرت در ضلع فرمود «فاذا قلنا لكم في الرجل منّا شيءً فكان في ولدهي او ولده الولدهي فلا تنكروا ذلك» ما اگر درباره خودمان يك مطلبي را گفتيم بعد خودمان به آن نرسيديم فرزندمان رسيد اين را انكار نكنيد حق است نوه? ما به او رسيد اين حق است چون وعده لازم نيست بلافصل باشد مع الفصل هم شامل مي‌شود.
«و الحمد لله رب العالمين»