تقوا از کلمات شايع و رايج ديني است، در قرآن کريم به شکل اسمي و يا به صورت فعلي زياد آمده است، تقريبا به همان اندازه که از ايمان و عمل نام برده شده و يا از نماز و زکات سخن به ميان آمده و بيش از آن مقدار که مثلا نام روزه ذکر شده از تقوا اسم برده شده است. در نهج‏البلاغه، از جمله کلماتي که زياد روي آنها تکيه شده، کلمه‏ي تقوا است. در نهج‏البلاغه، خطبه‏اي طولاني است به نام «خطبه‏ي متقين» اين خطبه را اميرالمومنين عليه‏السلام در جواب تقاضاي کسي ايراد کرد که از آن حضرت خواسته بود، توصيف مجسم‏کننده‏اي از اهل تقوا بکند، امام نخست استنکاف کرد و به ذکر سه چهار جمله، اکتفا نمود ولي آن شخص که نامش، همام بن شريح و مردي مستعد و برافروخته بود، قانع نشد و در تقاضاي خود اصرار و سماجت کرد، اميرالمومنين عليه‏السلام شروع به سخن کرد و با بيان بيش از صد صفت و ترسيم بيش از صد رسم از ويژگيهاي معنوي و مشخصات [ صفحه 43] فکري، اخلاقي و عملي اهل تقوا سخن را به پايان رسانيد. مورخان نوشته‏اند که پايان يافتن سخن علي همان و قالب تهي کردن همام پس از يک فرياد همان!