از مسائل مهم و مورد تأکيد در عبادات، نيابت است. دلي که اميدوار به رحمت گسترده و بيکران الهي است و به کرم بي‏منتهاي خدا حسن ظن دارد، از اهداي ثواب عبادات خود به مومنان و انجام نيابت از آنان دريغي ندارد و مي‏داند که با اهداي ثواب، يا نيابت از ديگري، درحقيقت، رحمت الهي را توسعه داده و آن را شامل حال ديگري هم کرده است؛ در حالي که از پاداشش چيزي کم نشده است. مرحوم شيخ مفيد قدس سره در کتاب المزار روايت مي‏کند: از يکي از امامان عليهم‏السلام درباره کسي که دو رکعت نماز مي‏خواند يا يک روز روزه مي‏گيرد يا حج يا عمره مي‏گزارد يا رسول خدا صلي الله عليه و آله يا يکي از امامان عليهم‏السلام را زيارت مي‏کند و ثواب اين کار را براي والدين خود يا يکي از برادران ديني‏اش قرار مي‏دهد، پرسيده شد که آيا براي اين شخص ثوابي بر اين کار هست؟ امام عليه‏السلام فرمود: «ثواب اين عمل، به آن کس که عمل را براي او انجام داده مي‏رسد؛ بدون اين که اجر خود او چيزي کم شود» [1] پس چه خوب است که انسان مقداري از خودمحوري گريخته، عمل ناچيز خود را، به حق‏داران بر گردنش هديه کند و بدان که اکنون، روي کره‏ي خاکي، کسي بيش از امام و سرور ما حضرت صاحب الزمان عليه‏السلام بر گردن من و تو حق ندارد؛ پس دست کم يک زيارت با [ صفحه 230] توجه و کمال را به نيابت آن حضرت انجام ده و بدان که آن بزرگوار، به عمل من و تو نيازي ندارد؛ بلکه اين ماييم که به ارتباط با او و کسب فيض وعنايت از ناحيه‏ي او نيازمنديم؛ پس امام زمان مهربان و غريبت را فراموش مکن، و در صدر دعاهايت، رهايي او از زندان غيبت را بخواه. روايت شده که شخصي به امام حسن عسکري عليه‏السلام عرض کرد: «من پدر شما را زيارت کردم و [ثواب] اين عمل را براي شما قرار دادم». حضرت فرمود: «براي تو از جانب خدا اجر و ثوابي عظيم است و از جانب ما سپاس [2] . حتي اگر انسان براي عمل خيري اجير شده و در ازاي آن، پولي دريافت کند، باز هم براي او ثواب فراواني است. به اين روايت که مرحوم شيخ صدوق قدس سره نقل کرده، بنگر: امام صادق عليه‏السلام به شخصي پول داد که به نيابت از اسماعيل [3] حج بگزارد و به او فرمود: «براي تو نه سهم از ثواب آن و براي اسماعيل يک سهم خواهد بود» [4] . مناسب است يادآور شويم که فرستادن کسي به عنوان نائب براي زيارت، به ويژه افراد کم بضاعت، از سنت‏هاي حسنه‏اي است که نبايد بدست فراموشي سپرده شود. براي کسي که نيابت از ديگري زيارت انجام مي‏دهد، آداب و ادعيه‏اي است که در اين فصل مي‏آيد: