يحيي بن زيد بي‏نهايت به مقام ولايت عموي خويش امام باقر و پسر عمويش امام جعفر صادق عليه‏السلام اعتقاد داشت و از حريم ولايت دفاع مي‏کرد. پدرش زيد، به گونه‏اي دردناک به شهادت رسيد. وي به ياد شهادت مظلومانه‏ي جد بزرگوارش، حضرت سيدالشهدا در کربلا، پيکار و نبرد با دشمنان را شجاعانه سرلوحه‏ي خويش قرار داد و با دعوت مردم، به جهاد در راه خدا و به مبارزه با بيدادگري پرداخت. يحيي بن زيد با حماسه ‏آفرينيهاي خود حکومت ننگين بني‏اميه را متزلزل کرد. عمال حکومت اموي که در سرتاسر کشورهاي اسلامي آن روز بر اريکه‏ي قدرت نشسته بودند و به جنايت و خونريزي و چپاول اموال مسلمانان و سرکوب مبارزات حق ‏طلبانه‏ي آزاديخواهان اشتغال داشتند، نمي‏توانستند وجود مردي بيدار و انقلابي از دودمان پيامبر اسلام را تحمل کنند؛ پس به مقابله با يحيي و از ميان برداشتن او مصمم شدند و پيوسته در تعقيب وي بودند. يحيي ناگزير به منظور ادامه‏ي مبارزات حق ‏طلبانه‏ي خود از نينوا به مداين و از آن‏جا به خراسان هجرت کرد که در يک تحول فکري و جنبش سياسي براي قيام عليه ستم اموي آماده بود. در مدت اقامت خود در خراسان، به مبارزه ادامه داد و در بلخ قيامي گسترده به پا کرد و در نتيجه گروه انبوهي پيرامون لواي او حلقه زدند و شوکت و اقتداري پيدا کرد. در اين هنگام، هشام بن عبدالملک خونخوار، نصر بن سيار را که از سرداران جدي و متعصب بني‏اميه بود به عنوان حاکم خراسان منصوب کرد و وي را مأمور دستگيري و قتل يحيي نمود. نصر بن سيار در بلخ طي نبردي يحيي را دستگير نمود و در زندان کهندژ بلخ زنداني کرد [1] يحيي به کمک چند تن از پيروان، مخفيانه از زندان گريخت و راه نيشابور را در پيش گرفت. در اين هنگام نصر بن سيار با سپاهي مرکب از هشت هزار سوار به تعقيب يحيي پرداخت. در نبردي خونين و نابرابر که مدت سه شبانه روز بين سپاه نصر بن سيار و گروه اندک ياران مؤمن يحيي ادامه داشت تيري به پيشاني مقدسش اصابت [ صفحه 113] نمود و سرانجام در عصر روز جمعه سال 125 ه. ق در سن 18 سالگي در جوزجان از توابع خراسان به شهادت رسيد و جنازه‏اش را به دار آويختند. با قيام ابومسلم خراساني و روي کار آمدن بني‏عباس، ابومسلم خراساني پيکر مطهر يحيي را از دار پايين آورد و با احترام پس از غسل بر او نماز گذارد و در همان محل به خاک سپرد. پس از آن ابومسلم اقدام به دستگيري قاتلان يحيي کرد و کساني را که به نوعي در قتل وي شرکت داشتند، از دم تيغ گذراند [2] . آرامگاه يحيي در پنجاه کيلومتري مشهد، در نزديکي روستاي ميامي و در دامنه‏ي کوهي قرار دارد و داراي قبه و بارگاهي است. بر مزار امام‏زاده يحيي ضريحي آراسته به طلا با کتيبه‏ها و تزييناتي زيبا جاي دارد و بر فراز بقعه گنبد دو پوششي آجري قرار دارد. ساختمان بناي بارگاه مربوط به قرن دهم، عهد صفويه و از بناهاي اوليه‏ي آرامگاه اطلاع در دست نيست. آرامگاه توسط اداره‏ي کل اوقاف خراسان توسعه و مرمت يافته و طرح جامع مجموعه‏ي زيارتي امام‏زاده يحيي، توسط اين اداره در دست اجراست. اداره کل اوقاف خراسان، براي اجراي عمليات عمراني، از مهندسان مشاور دعوت به عمل آورده و طرحي جامع تهيه شده که در اين طرح کليه‏ي نيازمنديهاي بقعه براساس بررسيهاي علمي و تحقيقي پيش‏بيني شده است. از جمله کارهاي انجام شده عبارتند از: الف) بازسازي نماي ورودي اصلي بقعه‏ي منوره. ب) احداث زائرسرا. ج) احداث سقاخانه و ساخت و نصب سکوهاي آب‏خوري در سراسر مجموعه. د) احداث وضوخانه و سرويسهاي بهداشتي. ه) آشپزخانه‏ي عمومي. و) احداث کشتارگاه بهداشتي. ز) نصب چهار دستگاه برج نوري تلسکوپي، براي ايجاد نور لازم در فضاي مجموعه. و نصب چند دستگاه ديگر براي تأمين روشنايي کامل محيط در دست اقدام است. فاز دوم طرح جامع که در اين مجموعه‏ي زيارتي توسط مهندسان مشاور تهيه شده و اجرا خواهد شد، شامل اقدامهاي زير است: الف) تکميل ساختمان بقعه‏ي منوره و توسعه و ايجاد تأسيسات. ب) محوطه‏سازي و آسفالت. ج) احداث پارکينگ. د) احداث زائرسرا. ه) تجهيز و توسعه‏ي آشپزخانه‏ي عمومي. و) احداث مرکز بهداشت و کمکهاي اوليه. ز) ايجاد فضاي سبز و شبکه‏ي آبرساني از رودخانه براي فضاي سبز حوزه‏ي حرم امام‏زاده. ح) ايجاد [ صفحه 114] شبکه‏ي برق‏رساني به تأسيسات و بناهاي ساخته شده. ط) ايجاد مجموعه‏ي فرهنگي از قبيل کتابخانه، بخش آرشيو مجلات، موزه و بخش تبليغات. ي) به کارگيري و دعوت خدمه‏ي بيشتر و احداث خوابگاه خدام. ک) ايجاد پل غيرهمسطح براي سهولت ورود به حوزه‏ي حرم. ل) احداث مجموعه‏ي ورزشي و تفريحي. م) ايجاد انبارهاي مورد نياز. ن) توسعه‏ي محوطه و ايجاد آسفالت. ق) ايجاد سيستم فاضلاب مرکزي. از جمله‏ي کارهاي پيش‏بيني شده است. که اجرا خواهد شد.