تأمين روشنايي حرم مطهر از گذشتههاي دور مورد توجه زائران و ارادتمندان به حضرت بوده، در اکثر وقفنامهها رقباتي از موقوفهي آستان قدس براي مصرف روشنايي حرم و ساير اماکن تعيين شده است.
در قرنهاي گذشته بخشي از روشنايي حرم از طريق غرفههاي کوچک بالاي صفهها تأمين ميشد و قسمتي هم با افروختن شمع فضاي حرم را روشن ميکرد. بعدها با مرور زمان روشن کردن شمع در حرم و رواقها توسط زائران به عنوان اداي نذر انجام ميگرفت. پس از مدتي براي تأمين روشنايي حرم مطهر از چراغهاي پيهسوز و شمعدانهاي نقرهي يک شاخه و
[ صفحه 37]
چند شاخه استفاده ميشد. با گذشت زمان، براي نورآرايي حرم مطهر از انواع چراغهاي بلوري و فلزي، ديواري و گردسوز استفاده ميشد. در دورههاي بعد با ورود چراغ برق به مشهد، وسايل روشنايي قديمي و گذشته به موزه انتقال يافت و جزء اشياي عتيقه درآمد.
هنگامي که براي اولين بار چراغ برق به مشهد وارد شد، ابتدا به حرم مطهر و ساير بناها اختصاص يافت. اولين دستگاه مولد برق در زمان مظفرالدين شاه قاجار در سالهاي 1274 تا 1284 ه. ش خريداري شد و به آستان قدس رضوي تقديم گرديد.
اين مولد برق ابتدايي در محل بالا خيابان در کوچه چراغ برق نصب شد و با نيروي زغالسنگ کار ميکرد. سالهاي بعد به تدريج مولدهاي کوچک و بزرگ براي تأمين روشنايي شهر مشهد وارد شد، پس از تأسيس شرکت برق منطقهاي خراسان، روشنايي برق آستان قدس از اين طريق تأمين ميشد، سپس برق خسروي و ديگر شرکتهاي برق که آستان قدس در آنها سهيم بود تأسيس گرديد و از سال 1344 ه. ش تاکنون برق مصرفي مشهد از اين شرکت برق منطقهاي تأمين ميشود.
اکنون نورآرايي بارگاه باشکوه امام عليهالسلام و اماکن متبرک با آن جلوههاي خاص هنري و تزيينات معماري، از کيفيتي بسيار بالا برخوردار است.
تأمين روشنايي حرم مطهر و اماکن متبرکه به طور معمول به وسيلهي چهار منبع نور، جار، لوستر، پروژکتور و لامپ انجام ميشود.
در حرم مطهر، يک دستگاه جار ممتاز از بهترين جار سبز زمردي قديم 40 شاخه با لاله بر فراز ضريح مقدس آويزان و با نور فوقالعادهاش به جلوههاي هنري بنا افزوده است.
علاوه بر اين، دو دستگاه لوستر پنجاه شعلهي بلوري با لاله و چهار دستگاه لوستر چهل و نه شعلهي بلوري با لاله به رنگ سبز و نيز دو دستگاه لوستر هجده شعلهي بلوري در اطراف ضريح مطهر نورافشاني ميکنند. تعداد هفت دستگاه لوستر سفيد يک شعله آويز در قسمتهاي مقرنسکاري بالاي غرفههاي داخل حرم جاسازي شده و با نورشان به روشنايي آن افزوده است.
علاوه بر جار و لوستر، تعداد هشت دستگاه پروژکتور بزرگ هر کدام با دو هزار وات برق مصرفي در غرفههاي بالا، به مقرنس و آينهکاري سقف، روشنايي ميدهند و تعداد 24 شعله لامپ 550 وات نيز داخل مقرنس سقف حرم و زير طاقها نورافشاني ميکند.
[ صفحه 38]
موضوع روشنايي اماکن متبرک به ويژه حرم مطهر بسيار داراي اهميت است و همانگونه که جلوهي انوار معنويت اين مکان مقدس قلبها را منور ميکند، بايد نورآرايي ظاهري اين بارگاه نيز از کيفيتي کاملا مطلوب برخوردار باشد تا زائران و شيفتگان حضرتش بتوانند در پرتو انوار فروزان لوسترها و چراغها با آرامش کامل به خواندن دعا و تلاوت قرآن بپردازند.
|