از قديم احداث مناره بر فراز ايوان اصلي مساجد، زيارتگاهها و مدارس ديني متداول بوده و از آن براي پرتوافکني و گفتن اذان استفاده مي‏شده است. علاوه بر اين، مناره يا گلدسته نمادي از هنر معماري و انواع هنرهاي تزييني آجري و کاشي‏کاري است. بالاي مناره قبه يا سايبان است که مهمترين نقطه‏ي آن مي‏باشد و به شکلهاي مختلف ساخته مي‏شود. معمولا پله‏هاي مناره از بالاي بام ايوان کنار آن در داخل گلدسته ساخته مي‏شود تعداد دوازده گلدسته در مجموعه‏ي حوزه‏ي حرم مطهر رضوي ديده مي‏شود. ساختمان مناره‏هاي صحن انقلاب از بديع‏ترين جلوه‏هاي هنري ايراني است. در مجموعه‏ي قديمي آستان قدس، دو مناره با اختلاف قدمت وجود دارد: يکي در جنوب صحن، کنار گنبد طلا و ديگري به قرينه‏ي آن در شمال صحن بالاي ايوان عباسي. و محور خيابان امام رضا عليه‏السلام که به جانب حرم ادامه يافته، به گونه‏اي که از فاصله‏ي دور ديده مي‏شود. دو مناره به طور معمول در دو جانب ايوان، جلو گنبد طلا جاي دارند، در صورتي که ترتيب آنها چنين نيست و صورتي استثنايي دارد؛ گلدسته کنار گنبد طلا که به صورت منفرد احداث شده، از سابقه‏ي تاريخي و قدمت بيشتري برخوردار است. به قولي، ساخت آن همزمان با بناي گنبد در اوايل قرن ششم مي‏باشد. ديگر سخن آن‏که، اين گلدسته مربوط به روزگار صفوي و از بناهاي تهماسب صفوي است. اما گفته‏ي اول مقرون به صحت است، زيرا احداث مناره‏ها به صورت منفرد تا قرن ششم ادامه داشته و از آن به بعد ساختن مناره‏ها به صورت زوج معمول گرديد. در اين رابطه، مي‏خوانيم: «در قرنهاي اول اسلامي تا دوران سلجوقي به پيروي از ساختمان مناره در ادوار پيش از اسلام، مناره‏ها را به صورت منفرد مي‏ساختند و نمونه‏هاي متعدد مناره‏هاي منفرد در خراسان، آذربايجان، اصفهان، گلپايگان، قم، ساوه، شوشتر، سمنان و دامغان وجود دارد. از قرن ششم هجري به تدريج، ساختمان مناره‏ها به صورت زوج بر فراز سردرهاي مساجد و آرامگاهها و پس از آن بر فراز ايوان اصلي جانب قبله مساجد و مشاهد مشرفه و زيارتگاهها رايج شد. [ صفحه 52] مناره‏ي گنبد در آستان قدس، به اوايل قرن ششم مربوط است که به جاي احداث دو مناره بر فراز ايوان، يک مناره بر بالاي ايوان طلا در ضلع جنوبي صحن عتيق ساخته شد. بعدها مناره‏ي ديگري به قرينه‏ي آن در ايوان شمالي اين صحن بنا شده است [1] . بلنداي مناره‏ي کنار گنبد از سطح صحن انقلاب تا انتهاي آن 5 / 40 متر و محيط آن حدود 13 متر است. ابتداي قسمت پايين گلدسته از سطح بام ايوان آجرچيني شده و بالاي آن با کاشي تزيين يافته است. از بالاي کاشي تا انتهاي گلدسته با خشتهاي مطلا از نوع خشتهاي مطلاي گنبد و ايوان، پوشيده شده است زير مناره کتيبه‏اي به خط ثلث برجسته وجود دارد که صلوات بر پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم و امامان معصوم عليهم‏السلام مي‏باشد و در آخر آن نوشته شده است: کتبه بهاءالدين محمد الخادم سنه‏ي 1142 هجري. و بعد از آن آيه‏ي شريفه‏ي ان الله يمسک السموات و الارض ان تزولا به چشم مي‏خورد. بر گرد قسمت آجري مناره که زير کاشي‏کاري ساقه واقع شده آيه‏ي شريفه‏ي انا فتحنا لک فتحا مبينا به خط بنايي درشت ديده مي‏شود. گلدسته‏ي ديگر، در شمال صحن انقلاب بالاي ايوان عباسي مي‏باشد. اين گلدسته در عصر نادرشاه افشار ساخته شده و طلاکاري آن نيز مربوط به آن زمان است. اين مناره نيز از نظر کاشي‏کاري و آجرچيني ساقه و طلاکاري بالاي آن به قرينه و همچون مناره‏ي کنار گنبد است. در کتيبه‏ي اين گلدسته نيز صلوات بر معصومان عليهم‏السلام بر خشتهاي زراندود به خط ثلث نوشته شده و در آخر آن عبارت في ذيقعدة الحرام سنه‏ي 1145 و زير آن به خط نستعليق عبارت «عالي جناب سلالة السادات العظام امير سيد احمد الحسيني سرکشيک و کلب عتبه‏ي عليه روضه‏ي رضويه محمدجعفر خادم. في شهر رمضان المبارک 1146»ديده مي‏شود.