بناي باستاني صحن انقلاب در شمال حرم مطهر واقع است و به صحن عتيق معروف ميباشد. ضلع جنوبي صحن انقلاب از بناهاي امير عليشير نوايي، وزير سلطان حسين بايقرا است که در سال 875 ه. ق ساخته شده و بناي اضلاع شمالي و شرقي و غربي آن مربوط به عهد صفويه است. اين بناي تاريخي حدود 6740 متر مربع مساحت دارد. مکانهاي تاريخي صحن انقلاب عبارت است از:
نقارهخانه، سقاخانهي اسماعيل طلايي، مقبرهي شيخ حر عاملي، آرامگاه مرحوم شيخ حسنعلي اصفهاني معروف به نخودکي و مقبرهي مرحوم شيخ مجتبي قزويني.
نقارهخانه
يکي از واحدها و آثار بسيار زيبا و تاريخي صحن انقلاب است. اين بنا روي ايوان شرقي صحن قرار دارد. نقارهنوازي در آستان قدس رضوي از اواسط قرن نهم شروع شده و در سال 860 ه. ق که ميرزا ابوالقاسم بابر، نوهي گوهرشاد، به مشهد آمده، مرسوم گرديده است. از آن زمان به بعد، تاکنون در ادوار مختلف نقارهنوازي ادامه دارد. در کتاب مهماننامهي
[ صفحه 72]
بخارا، مربوط به قرن نهم و دهم هجري، سخن از نقارهزني در اين عصر آمده است.
در تاريخ عالمآراي عباسي آمده است: نقارهزني در عهد صفويه نيز ادامه داشته و از آن زمان تاکنون اين خدمت جزء رسوم معمول آستان قدس رضوي بوده است. نقارهخانهي حضرت تنها يک بار از سال 1312 ش تا سال 1320 به دستور رضاخان تعطيل شد.
در طول سال به غير از دو ماه محرم و صفر و ايام سوگواري شبانهروز دو بار، نوبتچيان رسمي آستان قدس نقاره ميزنند. زمان نقارهنوازي دقايقي پيش از طلوع و غروب آفتاب است که طبل و کرنا با آهنگي خاص نواخته ميشود و با نواختن آخرين ضربت، طلوع و غروب خورشيد را اعلام ميکنند. علاوه بر اين، در اعياد مذهبي و مواليد معصومان عليهمالسلام نيز نقاره شادماني نواخته ميشود. هنگام بروز معجزه و کرامتي از حضرت نيز نقاره شکوه و عظمت دربار رضوي به صدا در ميآيد.
سقاخانهي نادري
سقاخانهي نادري معروف به سقاخانهي اسماعيل طلايي نيز از بناهاي تاريخي واقع در صحن انقلاب است. سنگاب اين سقاخانه از سنگ مرمر يکپارچه با ظرفيت سه کر آب به دستور نادرشاه افشار از هرات آورده شد و اسماعيلخان بنايي هشت ضلعي با ستونهاي مرمر بر فراز سقاخانه احداث نمود و سقف آن را با خشتهاي مطلا آراست و به سقاخانه اسماعيل طلايي معروف شد.
مقبرهي شيخ حر عاملي
مقبرهي شهير و محدث بزرگ اسلام شيخ حر عاملي در ضلع شمالي صحن انقلاب، محل زيارت زائران است. شيخ در سال 1104 ه. ق وفات يافت.
آرامگاه مرحوم شيخ حسنعلي اصفهاني
معروف به نخودکي نيز در شمال صحن انقلاب جنب ايوان عباسي واقع شده است.
مقبرهي مرحوم حاج شيخ مجتبي قزويني
آرامگاه اين عارف رباني در زاويهي جنوب غربي صحن انقلاب، در شبستان مجاور رواق دارالاجابه قرار دارد و از طريق چند پله در ضلع غربي صحن انقلاب به آن راه است.
|