در صحن کهنه حضرت رضا عليه‏السلام تا سال‏هاي 1330 نهري جاري بود اين آب از شش فرسنگي مشهد مقدس از جائي به نام چشمه کلاس در شمال مشهد مقدس سرچشمه گرفته و پس از طي مسافتي وارد مشهد مي‏شد و پس از عبور از بالا خيابان وارد صحن کهنه گرديده و از آن جا از پائين خيابان مي‏گذشت و در بيرون شهر در مزارع مورد استفاده قرار مي‏گرفت. در عالم آراء گويد: چون ساکنان مشهد معلي و زوار روضه متبرکه از قلت آب در عزاب بودند آب از انهار سرچشمه کلسب و قنوات مجدد احداث کرده آن حضرت به شهر آورده نهري در ميان خيابان و حوضي بزرگ در وسط صحن موسع مذکور احداث فرمودند که آب از حوض گذشته وارد خيابان شرقي طرف پائين پاي مبارک جاري کرد. معماران مهندس و استادان چابک دست شروع در کار کرده، در اندک وقتي فرموده‏ها به سر کاري حکام مشهد مقدس به نوعي که مکنون خاطر انور بود در کمال زيب و بها و خوبي و صفا انجام پذيرفت و اليوم بلده طيبه اولا از فيوضات مرقد منور حضرت امام مفترض الطاعة و ثانيا از ميامن توجهات خاطر اکسير تأثير تراب عتبة الرضا اعلي حضرت اعلي مشهورترين بلاد خراسان و رشک روضه رضوان است. [1] . بنابر قول اسکندر بگ شاه عباس صفوي آب را از چشمه کلاس به صحن مقدس آوردند و اين در هنگامي بود که شاه عباس صحن را هم توسعه داده بودند، اين آب همچنين از وسط شهر مقدس و صحن مقدس مي‏گذشت تا آن گاه که شهر بزرگ شد و توسعه پيدا کرد و بر جمعيت شهر افزوده شد و مغازه‏ها و سراهاي زيادي در بالا خيابان و پائين خيابان در کنار نهر احداث گرديد. [ صفحه 236] مردم کوچه‏ها و خيابان‏هاي مجاور نهر کثافت‏ها و زباله‏ها را در نهر مي‏ريختند، و يا در آن جا لباس‏هاي خود را مي‏شستند، و زوار در وسط صحن همواره به شستن لباس مشغول بودند به طوري که آب خيابان و صحن مقدس پيوسته تيره و پر از کثافت بود و مردم از آن هيچ استفاده جز اين که زباله‏هاي خود را در آن بريزند نداشتند. مرحوم مولوي در يادداشت‏هاي خود نوشته‏اند: چشمه کلاس در چهار فرسنگي شهر طابران طوس و در هشت فرسنگي غربي مشهد مقدس وقوع دارد و تا سال 793 قمري آب چشمه کلاس اختصاص به شهر طابران داشته و آن جا را آبياري مي‏کرده است و هزاران سال است که مردم خراسان از اين چشمه بهره‏مند مي‏شده‏اند. در اواخر عهد سلاطين اعقاب امير تيمور مرحوم امير علي شيرنوائي با احداث نهر جديدي آب چشمه کلاس را به شهر مشهد روانه مي‏سازد و شاه عباس کبير آب چشمه را از خيابان غربي و شرقي مشهد آورده بود از وسط خيابان عبور مي‏دهد و آنچه بنده حدس مي‏زنم آب چشمه کلاس همواره خالصه دولتي بوده و ملک شخصي واحد نبوده است. شاه عباس صفوي در سال 1022 چشمه کلاس را وقف غذاي زوار مشهد قرار مي‏دهد که از شهر مشهد عبور کرده و در اراضي شهرکي که خيابان نام دارد زراعت شود و درآمد آن به هزينه غذاي زوار برسد و توليت وقف با ميرزا الغ رضوي باني بناي خواجه ربيع بن خثيم و اولاد و اعقاب وي مي‏باشد - پايان سخنان مرحوم مولوي -. هنگام نيابت توليت محمود بدر آستان قدس در اثر تذکرات مقامات بهداشتي روي نهر را پوشانيدند، و در طي چند سالي که مشغول نصب سنگ در کف صحن کهنه بودند روي نهر را هم گرفتند. و آب همچنان جريان داشت ولي اکنون چند سال است اين آب از شهر مشهد و صحن مقدس قطع شده که ما در تاريخ مشهد مقدس در اين باره توضيحاتي خواهيم داد.

[1] عالم اراء: 854:2.