اين صحن مقدس در قسمت شرقي حرم مطهر قرار دارد و يکي از صحنهاي مجلل و باشکوه آستان قدس رضوي است که داراي ايوانها و حجرهها و غرفههاي متعدد ميباشد و با کاشيهاي الوان و کتيبههاي زيبا جلوهاي خاص به بارگاه ملکوتي امام رضا عليهالسلام ميدهد و مشتاقان را به طرف خود جلب ميکند و زائران روضه مبارکه رضويه را به سوي خود ميکشاند.
اين صحن بزرگ از ابنيه زمان فتحعلي شاه قاجار ميباشد و به دستور او ساخته شده است. نوروز علي بسطامي در فردوس التواريخ گويد: صحن جديد که در پائين پاي مبارک آن امام شهيد واقع است اولا باغي بود و قدري از مزارات و خانات و دکاکين در آن واقع بود، که خود در اول و رود به ارض اقدس در آن جا به مکتب ميرفتيم.
به امر فتحعلي شاه قاجار طرح آن صحن ريخته شد و بناي حجرات اعلي و اسفل نهادند و در زمان توليت مرحوم حاج ميرزا موسي خان تعمير و تزئين و کاشيکاري آن را از موقوفات سر کار فيض آثار فرمودند. و درب طلاي مرصع ضريح مقدس که درست پائين پاي آن سرور و به ضريح مقدس متصل است از هداياي آن پادشاه ميباشد.
ابعاد اين صحن مقدس بدين شرح است، طول از شرق به غرب 5 / 81 متر و عرض از شمال به جنوب 51 متر ميباشد، در اين صحن چهار ايوان رفيع و باشکوه در چهار طرف قرار دارد و 56 حجره تحتاني و به همين اندازه غرفه و حجره در طبقه بالا هست و کف صحن هم با سنگ فرش شده است و زير آن خالي است و در وسط هم يک حوض آب و چند باغچه قرار دارند.
ازاره صحن به ارتفاع 44 / 1 متر با سنگ پوشيده شده و از بالاي ازاره تا لب بام
[ صفحه 239]
کاشيکاري شده است، کاشيهاي اين صحن بسيار زيبا و با خطوط و نقوش مختلفي بر ديوارها و ايوانها نصب شدهاند، اين صحن از طرف شرق به فلکه بزرگ و از جنوب به صحن موزه و از سوي شرق به بست پائين و از طرف غرب به حرم مطهر ارتباط دارد.
در وسط صحن سابقا سقاخانهاي بوده است که اکنون وجود ندارد و به جاي آن حوض بزرگي در زمان نيابت توليت محمد ولي خان اسدي ساخته شده و اطراف آن را گلکاري نمودند اکنون شيرهائي در آن جا نصب شده و زوار از آن استفاده ميکنند و آب آن از طريق حفر چاه عميق تامين ميگردد و اين حوض و فضاي سبز جلوهاي به اين جا بخشيدهاند.
در يک کتاب خطي که در عصر ناصري نوشته شده گويد: صحن جديد از ابنيه عاليه و آثار باقيه فتحعلي شاه قاجار است صحن با فضا و صفا است، در وسط حوضي دارد، حجرات فوقاني و تحتاني آن با کاشي ممتاز زينت يافته، سقاخانه نيز بوده که از اعمال جناب حاج ميرزا رضا مؤتمن السلطنه پيشکار مملکت خراسان است و صحن مزبور در زمان توليت ميرزا سعيد خان وزير امور خارجه تعمير شده است.
|