در اول حکومت صفويه حرم گنبدي داشته پست نظير گنبد سلطانيه با پوشش کاشي و داراي ايواني به صورت گچ شده که همين ايوان صحن عتيق ميباشد داراي يک گلدسته به همراه مجموعهي مسجد گوهرشاد و رواقهاي دارالسياده و دارالحفاظ و صحن عتيق که حدود صحن فعلي بوده است.
حرم توسعه پيدا کرده و طلاکاري شروع شده است و کاشيکاريهاي معرق هم در اين زمان آغاز شده، با استقرار حکومت صفوي اولين کاري که ميکنند طلاکاري گنبد ميباشد که در زمان شاه طهماسب بوده و خود حرم نيز گچبري ميگردد.
در همين زمان حمله ازبکها آغاز ميگردد، در اين حمله حرم مطهر غارت ميگردد و اشياء نفيسه به يغما ميرود، بعد از اين واقعه شاه عباس پياده به مشهد ميآيد و گنبد را مجددا طلاکاري ميکند. سال 1016 هجري، رواق الله ورديخان در زمان شاه عباس ساخته ميشود، رواق حاتم خاني نيز در همين زمان ساخته شده است.
توحيد خانه، راهروي دارالسلام، صحن عتيق، بست بالا و بست پائين مقداري شکل ميگيرد نهر چشمه کيلاس به صحن مبارک جاري ميگردد و ضلع غربي رواق دارالضيافه هم ساخته ميشود در ورودي از طرف دارالضيافه بوده که سر دري هم داشته و به رواق الله ورديخان رفت و آمد ميشده است.
در سال 1084 در مشهد مقدس زلزله ميشود و قسمت بالاي گنبد خراب ميگردد و پائين هم به لحاظ اين که طاقت نداشته خود آن را خراب ميکنند، زمان شاه صفي گنبد را ميسازند، داخل اين گنبد به صورت تيرکهاي عمودي آجري است که به صورت شاقولي و شعاعي به طرف بالا قرار دارند.
پايههاي آجري در قسمت خارجي حرم استوانه و دور گنبد را شکل ميدهند و
[ صفحه 272]
يک شبکه چوبي هم به صورت کلافبندي گنبد را تقويت ميکنند، گنبد زيري هم در همين زمان ساخته ميشود به دليل اين که تيرکهاي گنبد زيرين از نظر بنائي با گنبد بالا قفل بندي شده است در تزيين گنبد هم کتيبههاي بازوبندي گنبد اضافه ميشود.
|