يکي از وظائف مهم در آستان قدس رضوي موضوع کفشداري است، خيل زائران که از اطراف و اکناف براي تشرف به حرم مطهر حرکت ميکنند هنگام ورود به اماکن متبرکه نخست کفشهاي خود را به کفشداري ميسپارند و از او يک شماره ميگيرند، کفشدار کفش را در قفسهاي که براي کفشها آماده گرديده ميگذارد و زائر بعد اززيارت باز ميگردد و شماره را ميدهد و کفش خود را دريافت ميکند.
در آستان قدس کفشداري در سابق يک شغل موروثي بود و هرگاه يک کفشدار جهان را وداع ميگفت، فرزندش به جاي وي مينشست و حقوق و مزايائي که براي يک کفشدار بود ميگرفت گاهي ديده ميشد که کفشداري فرزند خود را همراه ميآورد و در کفشداري به کار ميپرداخت تا به اصطلاح کارآموزي کند و روش کفشداري را بياموزد.
گروهي کفشداري را يک حرفهي مقدس ميشمارند و آن را براي خود عبادت تلقي ميکنند زيرا کفشداري زائران اعتاب مقدسه را يک نوع خدمت به امام عليهالسلام تلقي مينمايند، و در زمانهاي سابق گروهي از بزرگان و شخصيتها در کفشداري حضور پيدا کرده و کفش زائران را نگهداري ميکردند و به اين کار مباهات مينمودند و شاعر در اين باره ميگويد:
در طوس حريم کبريا ميبينم
بيپرده تجلي خدا ميبينم
در کفشکن حريم پور موسي
موسي کليم با عصا ميبينم
همان گونه که در قبل تذکر داديم، کفشداري قبل از انقلاب اسلامي در آستان قدس موروثي بود و کفشداران در برابر نگهداري کفش زائران از آنها پولي ميگرفتند، و در حقيقت يک کار شخصي به حساب ميآمد، گاهي ميشد که يک کفشدار فرزند خود را جاي خود ميگذاشت و يا از برادران و خويشاوندان خود استفاده
[ صفحه 313]
ميکرد و يا شاگردي را به جاي خود قرار ميداد.
اما در واقع خود مسئول امور کفشداري بود و در صورت لزوم خود ميبايست به آستان قدس پاسخ ميداد، زيرا هر کفشداري در ادارهي مربوطه پروندهاي داشت و هرگاه در حوزهي کفشداري او خلافي مشاهده ميشد او ميبايست پاسخگو باشد و جواب شاکيان را بدهد و آستان قدس رضوي کفشدار رسمي و سابقهدار را مسئول ميدانست و کس ديگر را مؤاخذه نميکرد.
بعد از انقلاب اسلامي کليهي کساني که در کفشداريها کار ميکردند و پرونده داشتند به استخدام رسمي آستان قدس درآمدند، و هم اکنون همهي کفشداران کارمند هستند و براساس قوانين و مصوبات آستانهي مقدسه حقوق و مزايا دريافت ميکنند و از زائران در برابر کار خود چيزي دريافت نميدارند و به اصطلاح حقوق بگير هستند.
اکنون کفشداريها تابع تشکيلات هستند، و داراي سرپرست و متصدي کشيک ميباشند و پاس بخش طبق حکم اداري معين ميگردد و کشيک برادران کفشدار طبق لوحه منظم گرديده و هر کس در جاي خود طبق مقررات و ضوابط انجام وظيفه ميکند، و مأمورين بخش کفشداري دو شيفته کار ميکنند و هر روز دوازده ساعت خدمت آنها ميباشد.
البته اين دوازده ساعت يکسره نيست و چهار ساعت به چهار ساعت عوض ميشوند، در مواقع فراغت و استراحت هر کس به ميل و ارادهي خود ميتواند فوقالعاده کار کند و در مقابل حقوق و مزايا هم دريافت نمايد تمام خدمات کفشداران زير نظر بخش اداره ميگردد، چنانچه مورد خلاف و شکايتي از زائران پيش آيد گزارشي در اين مورد تهيه و به بخش ارسال ميگردد.
خدمت در آستان قدس جنبهي معنوي دارد کارکنان بخش کفشداري سعي ميکنند با زائران خوشرفتاري داشته باشند و به مهمانان احترام بگذارند، آنها هم مشکلاتي دارند، زائران افراد متفاوتي هستند و همگان يکسان فکر نميکنند، ولي آنها سعي و کوشش ميکنند تا رضايت زائران امام هشتم عليهالسلام را فراهم نمايند و موجبات
[ صفحه 314]
ناراحتي آنان نگردند.
در اماکن آستان قدس رضوي پانزده کفشداري وجود دارد که دو عدد آن به مسجد گوهرشاد تعلق دارد و بقيه به آستان مقدس مربوط است و اين کفشداريها در اماکن ذيل قرار دارند:
1 - کفشداري شمارهي يک در ضلع غربي صحن کهنه قرار دارد که از آن جا به رواق دارالولايه ميروند.
2 - کفشداري شمارهي دو واقع در جنوب غربي صحن کهنه که از آن جا به رواق دارالولايه ميروند.
3 - کفشداري شمارهي سه در جنوب صحن کهنه که از آن جا به گنبد الله ورديخان ميروند.
4 - کفشداري شمارهي چهار در جنوب صحن کهنه که از آن جا به گنبد الله ورديخان ميروند.
5 - کفشداري شمارهي پنج در ضلع جنوبي صحن کهنه که از آن جا به رواق دارالضيافه ميروند.
6 - کفشداري شمارهي شش در غرب صحن نو که از آنجا به ايوان طلا ميروند.
7 - کفشداري شمارهي هفت در صحن نو که از آن جا به دارالسرور ميروند.
8 - کفشداري شمارهي هشت در غرب صحن نو که از آن جا به رواق دارالذکر وارد ميگردند.
9 - کفشداري شمارهي نه واقع در صحن موزه که از آن جا به رواق شيخ بهاءالدين وارد ميشوند.
10 - کفشداري شمارهي يک مسجد گوهرشاد که از آن جا به دارالسياده ميروند.
11 - کفشداري شمارهي دو مسجد گوهرشاد که از آن جا به رواق دارالحفاظ ميروند.
12 - کفشداري شمارهي ده نزديک مدرسهي دو درب که از آن جا به دارالولايه
[ صفحه 315]
ميروند.
13 - کفشداري شمارهي يازده در کنار مدرسهي دو درب که از آن جا به دارالولايه ميروند.
14 - کفشداري شمارهي دوازده در ايوان شرقي صحن جمهوري اسلامي که به رواق دارالولايه ميروند.
15 - کفشداري شمارهي سيزده در قسمت شرقي صحن جمهوري اسلامي که از آن جا به رواق دارالولايه ميروند.
کفشداريها آينهکاري و تزئين يافتهاند و در آنها آيات و سور قرآني نوشته شده است.
|