مقصود از خادم در اين جا کساني هستند که در رواق‏ها و حرم مطهر انجام وظيفه مي‏کنند، اماکن متبرکه را در مواقع لزوم نظافت مي‏کنند و شستشو و جاروب‏کشي مي‏نمايند، و گرد و غبار از در و ديوار مي‏زدايند و فضا را تميز نگه مي‏دارند، و اگر جائي نيازمند تطهير باشد آن جا را فورا با آب جاري که در همه‏ي اماکن و بيوتات به صورت لوله‏کشي آماده مي‏باشد تطهير شرعي مي‏کنند. خدمت در آستانه‏ي مقدسه و بيوتات متبرکه از زمان‏هاي بسيار قديم معمول بوده و گروهي از مردمان متوسط و اعيان در آن آستان ملائک پاسبان افتخار خدمت داشته و دارند، خادمان متناوبا در کشيک‏هاي تعيين شده از سوي سرکشيک‏ها در حرم مطهر حضور پيدا مي‏کنند و طبق برنامه‏هاي منظم انجام وظيفه مي‏نمايند، به طور کلي خدام از سه بخش تشکيل مي‏شوند: نخست خادم، دوم فراش، سوم دربان، که هر يک از اين‏ها وظيفه‏اي دارند که انجام مي‏دهند خادم و فراش، وظيفه‏ي آن‏ها غبارروبي و نظافت داخل رواقها مي‏باشد و شستشوي حرم مطهر و رواقها به وسيله‏ي خادم و فراش انجام مي‏گيرد، در مواقع عادي که تعداد زوار کم مي‏باشد روزي يک بار نظافت مي‏شود ولي در هنگام کثرت زوار بيشتر به امر نظافت پرداخته مي‏شود. خادمان حرم مطهر طبق برنامه‏اي که سرکشيک براي آن‏ها معين مي‏کند در يک ساعت معين هنگام صبح در يکي از رواق‏ها اجتماع مي‏کنند، همه لباس رسمي که [ صفحه 318] عبارت از يک روپوش مشکي بلند مي‏باشد به تن مي‏کنند و در يک صف منظم پيرامون رواق‏ها توقف مي‏نمايند، در اين هنگام سرکشيک مي‏آيد و پست‏ها را تحويل مي‏گيرد و طي تشريفاتي تحويل و تحول انجام مي‏گيرد، نخست خطبه‏اي به اين شرح خوانده مي‏شود: اعوذ بالله من الشيطان الرجيم، بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله الذي خلق الليل و النهار بقوته و نيز فيها بقدرته، و الصلاة و السلام علي محمد و اهل بيته و عترته، سيما صاحب هذه البقعة المطهرة المنورة شمس الشموس و انيس النفوس السلطان علي بن موسي الرضا المرتضي الامين صلواة الله عليه و علي آبائه الطاهرين و ابنائه المعصومين. بعد از اين حضار فاتحه‏اي مي‏خوانند و مراسم تحويل و تحول انجام مي‏گيرد و پست قبل کنار مي‏رود و پست جديد براي انجام وظيفه آماده مي‏شود، آن‏ها بعد از اين که با يکديگر مصافحه کرده و سلام و عليک به هم مي‏گويند از يکديگر جدا مي‏شوند، اين تشريفات و مراسم بسيار باشکوه انجام مي‏گيرد و با نظم و ترتيب خاصي به مرحله‏ي عمل در مي‏آيد. بعد از انجام مراسم تمام افراد کشيک در قسمتهاي مربوطه حاضر مي‏گردند و جاروب به دست امر تنظيفات را انجام مي‏دهند و بعد دو نفري در يک جا مستقر شده و شش ساعت به شش ساعت در نقاط تعيين شده کشيک مي‏دهند و به وظائف محوله مي‏پردازند، تا آن گاه که کشيک آن پايان گيرد و بعد با همين تشريفات پست‏ها را به ديگران تحويل مي‏دهند. وظائف دربانها نظافت کليه‏ي صحنها و خارج رواقها مي‏باشد، دربانها روزي پنج نوبت، صبح بين ساعت ده تا يازده و بعد از ظهر بين ساعت چهار تا پنج و شب در ساعت ده تا يازده و بعد از اذان صبح کليه‏ي صحنها را جاروب مي‏کنند، معمولا در هنگام جاروب کردن صحنها يک نفر هم در مدح امام رضا عليه‏السلام اشعاري مي‏خواند و اين جريان بسيار جالب مي‏باشد. [ صفحه 319]