بخش نذرات در آستان قدس رضوي از ويژگيهاي خاصي برخوردار است، اين بخش در حوزهي اماکن متبرکه دفاتر متعددي دارد که نذورات را جمعآوري ميکنند، نذورات مستقيما از طرف زائران پرداخت ميگردد، گروهي نذورات خود را در ضريح مطهر ميريزند و بعضي هم بالاي ضريح مياندازند جماعتي هم به دفاتر نذورات مراجعه ميکنند و تحويل ميدهند و رسيد دريافت ميکنند.
نذورات به صورتهاي مختلفي به آستان قدس تقديم ميشود، طلا، نقره، اسکناس، مسکوکات، گوشواره، انگستر، پارچههاي مختلف، گوسفند، برنج، حبوبات، زعفران و چيزهاي ديگر بر طبق ذوق و سليقه و عرف زوار که به روضهي رضويه اهداء ميگردد، تمام هدايا و نذورات در يک دفتر ثبت ميشود و در حساب خاصي منظور ميگردد.
مرحوم مولوي در يادداشتهاي خود نوشتهاند:
در سال 1280 قمري شخصي به نام سيد کاظم نذورات آستان قدس را اجاره ميکند و تعهد مينمايد ساليانه مبلغ ششصد و سي پنج تومان به آستانه بپردازد و مازاد آن هر چه بود خود برميداشته است و نيز گفتهاند: در جواني شخصي از سادات را به نام مظفر التوليه رضوي را ميشناختم که نذورات آستان قدس را اجاره ميکرد.
او مبلغ مورد اجاره را به متولي باشي ميداد و هر چه اضافه ميآمد براي خود برميداشت ولي از زمان نيابت توليت مرحوم محمد ولي خان اسدي براي نذورات دفتري
[ صفحه 334]
معين کردند و هر چه از نذورات به دست ميآمد در آن دفتر يادداشت ميکردند و هر چه از زوار گرفته ميشد، در مقابل رسيد ميدادند و اين سنت همچنان در آستانهي مقدسه باقي است.
تا قبل از انقلاب کليهي درآمدهاي آستان قدس از آن جمله نذورات در يک صندوق جمعآوري ميشد و بعد صرف مخارج آستان قدس ميگرديد، ولي بعد از انقلاب اسلامي نذورات در يک صندوق ويژه جمع ميگردد و زير نظر مسئول نذورات در موارد خود به خرج ميرسد، نذورات مصرف معيني ندارند و در همه جا ميتواند مصرف شود.
تا آن جائي که نگارنده اطلاع دارد نذورات و هداياي داخل ضريح و يا نذورات پرداخت شده به دفاتر مخصوص که مبلغ بسيار زيادي هم هستند و به گفتهي مسئولان همواره در حال تزايد ميباشند طرف امور فرهنگي، نشر کتاب، تبليغات، دارو براي بيماران، مخارج دارالشفاء، يا کمک به نيازمندان و دادن وام به اشخاص واجد شرائط و ساختمان و تعميرات آستان قدس ميگردد.
به طور کلي هدايا و نذورات دست متصديان و مسئولان آستان قدس را باز ميکند و چون مصرف خاصي براي آن از طرف اهداء کنندگان معين نميگردد، مقامات آستانهي مقدسه هرجا که صلاح ديدند آن را مصرف ميکنند، و اکثر کمکهاي آستان قدس به سازمانها و يا تشکيلات از همين طريق انجام ميگيرد و خدمات زيادي هم از اين طريق انجام گرفته است.
نذورات در حقيقت تعهداتي است که مردم در برابر رسيدن به خواستههاي خود ميپردازند افرادي به زيارت حضرت رضا عليهالسلام ميآيند و از امام خواستهاي دارند و تعهدي ميکنند، اگر به آن خواسته رسيدند چيزي به آستان قدس تقديم نمايند، تقديم نذورات بستگي به حرفهي نذر کننده دارد، و محيطي که او در آن زندگي ميکند و معلوم است که نذر مردمان دهات و کشاورزان با نذر مردم شهر فرق دارد.
کشاورزان و دامداران معمولا برنج، گندم، حبوبات و گوسفند نذر ميکنند مردمان شهرنشين به طور کلي پول نقد، طلا و نقره هديه ميکنند، مسلمانان و شيعيان خارج
[ صفحه 335]
از کشور هم که از بلاد مختلف به مشهد مقدس مشرف ميشوند پولهاي رايج کشور خود را تقديم ميکنند، و لذا در هنگام باز شدن درب ضريح مطهر ارزهاي گوناگوني از داخل ضريح بيرون ميشود.
در ادارهي نذورات پروندههاي زيادي در مورد نذر و هديه به آستان قدس هست و نذرکنندگان هر کدام فراخور استعداد و ذوق خود مطالبي در مورد نذرهاي خود گفتهاند، که ورود در اين مطلب بسيار مفصل و طولاني است، و اگر کسي بخواهد در اين باره تحقيق کند بايد يک کتاب بنويسد، و من اکنون به دو نمونه در اين مورد اشاره ميکنم.
يکي از روزها در يکي از دفاتر نذورات نشسته بودم و با متصدي دفتر گفتگو ميکردم، در اين هنگام زني از اهل اهواز وارد شد، متصدي دفتر گفت: شما داستان نذر اين خانم را از زبان خود بشنويد که بسيار مستند ميباشد و از اين بهتر داستاني در زمان حاضر به دست نميآوريد، ما جريان نذر آن بانوي اهوازي را از خودشان سئوال کرديم و او چنين گفت:
ما در نزديک اهواز زندگي ميکنيم و در منزل خود اطاقي را نذر امام رضا کرده بوديم و ماهيانه مقداري پول به آستان قدس ميداديم، در هنگام جنگ روزي هواپيماهاي عراقي به منطقهي ما حمله کردند و بمبهائي در آن جا ريختند، تمام منازل منطقهي ما ويران شد ولي به منزل ما آسيبي نرسيد، و حتي شيشهها هم خورد نشد، و اين مايهي تعجب همگان شده بود و ميگفتند چون منزل شما نذر امام رضا است، و از اين جهت محفوظ مانده است.
از طرف دولت آمدند و خانههاي خراب شده را مسطح کردند و به ما گفتند: در يک جاي ديگر به شما زمين ميدهيم و شما در آن جا ساختمان کنيد، اين منطقه اکنون جاي سکونت نيست، مردم همه از آن جا رفتند و ما که تنها نميتوانستيم در آن جا سکونت کنيم، از اين رو ما هم خانهي خود را تحويل داديم و به جاي جديد رفتيم و اکنون پول آن اطاق نذري را که متعلق به امام رضا عليهالسلام بود آوردهام و به آستان قدس تقديم ميکنيم.
[ صفحه 336]
يکي از متصديان دفتر نذورات ميگفت: يک نفر ايراني نذر کرده است ساليانه مقداري گندم براي کبوتران صحن بارگاه حضرت رضا عليهالسلام تهيه کند اين شخص چندين سال است که از ايران مهاجرت کرده و اکنون در آمريکا زندگي ميکند، او هر سال مقداري پول از آمريکا ميفرستد تا براي کبوتران بارگاه امام رضا عليهالسلام گندم خريداري شود.
اين دو قصه که به نظر خوانندگان ارجمند رسيد نمونه از هزاران داستان و قصهاي است که در طول تاريخ در آستان قدس رضوي آمده است، مردم روي اعتقاد خود کارهائي ميکنند که در ظاهر کار عقلائي به نظر نميرسد، فرستادن پول از آمريکا جهت خريدن گندم براي کبوتران از نظر بسياري مردم کار عبثي ميباشد ولي بايد ديد نذرکننده چه هدفي داشته است که هنوز به آن ادامه ميدهد، و لذا گفتهاند، الاعمال بالنيات.
آستان ملائک پاسبان حضرت ثامنالحجج عليهالسلام که اکنون دوازده قرن از آن ميگذرد و به زودي وارد سيزدهمين قرن ميگردد دوام و پايداري آن در برابر حوادث روزگار بستگي به ايمان و اخلاص مردم دارد، فداکاري و از خود گذشتگي ملت ما و بذل مال و جان توانسته است آن گنبد مطهر را حفظ و نگهداري کند و روز بروز بر جلال و شکوه آن بيافزايد و در برابر حملات دشمنان و مخالفان اهلبيت عليهمالسلام از آن پاسداري نمايد.
|