|
کتابخانه آستان مقدسه رضويه علي صاحبها الف سلام و تحية از قديمترين کتابخانههاي ايران و منطقه است و يادگاري از عهد کهن ميباشد، هنگامي که انسان وارد مخزن کتب خطي و نفائس آن ميگردد در اعماق تاريخ و قرون فرو ميرود، مخطوطات نفيس و قرآنهاي قديمي بينندگان و مطالعه کنندگان را به قرن چهارم و
[ صفحه 403]
پنجم هجري ارتباط ميدهند.
سرزمين علمپرور و دانشمند خيز خراسان در اثر توجهات اميران علمدوست و رجال دانش و حکمت و عرفان و فضيلت از قرن سوم هجري تا قرن هفتم مهد حکمت، ادب، فقه، حديث، تفسير، عرفان، فلسفه، نجوم، و طب بود، مدارس نيشابور، هرات، بلخ، مرو، بخارا، سمرقند و خوارزم و ساير شهرها و ولايات منطقه بزرگ خراسان مرکز نشر علوم و فرهنگ و هنر بودند.
مردمان با استعداد خراسان که هم در ميدان سياست و کشورداري گوي سبقت را ربوده بودند، در عرصه پهناور علم و فضيلت و تحقيق هم ميداندار بودند، مطالعه در تاريخ فرهنگ و ادب خراسان و تتبع و بررسي در اين موضوع براي محققان و دانش پژوهان حقيقت اين امر را آشکار ميکند.
در قرون وسطاي اسلامي از عهد سامانيان تا پايان عصر خوارزمشاهيان ناحيه خراسان بزرگترين و مهمترين مجامع علمي و فرهنگي را در جهان آن روز داشته است، تذکرههاي رجال علم و ادب و کتب تاريخ بر اين مدعا گواهي ميدهند سرتاسر خراسان از دامغان تا کاشغر و از درياچه خوارزم تا کنارههاي اتک و طخارستان جايگاه علم و تحقيق و فرهنگ بوده است.
در اکثر شهرهاي خراسان آن روز کتابخانههاي متعددي تاسيس شده بود و هزاران کتب خطي در موضوعات مختلف در آنها نگهداري ميشد و براي آنها فهارس تهيه شده و در دسترس اهل علم و ادب گذاشته بودند شهرهاي نيشابور، مرو، بخارا و سمرقند و بلخ و ديگر شهرها هر کدام کتابخانه مخصوصي داشتهاند.
در شهر مرو کتابخانههاي متعددي بوده که ياقوت حموي در معجم البلدان از آنها ياد ميکند، او ميگويد تمام منابع و ماخذ کتاب من يعني معجم البلدان در آن کتابخانهها بود و من از آنها استفاده کردم من سالها در اين شهر اقامت نمودم و اگر مغولها به اين شهر حمله نکرده بودند من هرگز از اين شهر نميرفتم و تا پايان زندگي در اين شهر اقامت ميکردم.
[ صفحه 404]
آري مغولها به خراسان حمله کردند و شهرهاي آباد و پر جمعيت آن را ويران ساختند، کتابخانهها را به آتش کشيدند نفائس را به يغما بردند، علماء و دانشمندان را از دم تيغ گذرانيدند گروهي هم خانه و کاشانهي خود را رها کردند و به نقاط امن رفتند، مدارس و مساجد خراب شدند معاهد علمي و آموزشگاهها خالي شدند، نور علم و ادب و فرهنگ و فضيلت تا مدتها در آن جا خاموش بود.
اينک تنها بازمانده آن کتابخانهها و مراکز فرهنگي کتابخانه آستانه مقدسه امام رضا عليهالسلام ميباشد که همچنان ثابت و استوار مانده است اگر چه در طول تاريخ از طرف جباران و ستمکاران و غارتگران بارها مورد هجوم قرار گرفته و نفائس آن را به يغما بردهاند وي از برکت قبر مقدس امام رضا سلام الله عليه اصل آن محوظ مانده و اساس آن از هم پراکنده نشده است.
|