ما در موضوع نقل و انتقالات کتابخانه مبارکه رضويه تذکر داديم که آخرين بار در سال 1354 کتابخانه به محل فعلي آن در ساختمان جديد متصل به صحن موزه انتقال پيدا کرد طبقهي اول و همکف آن اختصاص به موزه دارد و طبقات بالا در اختيار کتابخانه
[ صفحه 426]
مبارکه ميباشد و تالار قرائت هم در جنب صحن موزه ميباشد.
اين ساختمان گنجايش موزه و کتابخانه را ندارد، علاوه بر اين که بعد از انقلاب تعداد، کتب خطي و چاپي چند برابر شده و مراجعان و مطالعه کنندهگان هم بسيار زياد شدهاند اين ساختمان پاسخگوي نيازها را نميداد، بنابراين نخستين کاري که مقامات آستان قدس انجام دادند ساختن بنائي بزرگ با شرائط و نيازها بود.
پس از مطالعات لازم طرحي تهيه شد و در زمينهاي مخروبه فلکه بزرگ آستان قدس در بخش شمالي اماکن متبرکه اقدام به احداث بنا گرديد اين ساختمان بزرگ و مجلل که يکي از شاهکارهاي معماري سنتي و تلفيق آن با معماري جديد ميباشد در شرف انجام است و انشاء الله از سال 1371 شمسي کتابخانه به اين مکان منتقل خواهد شد.
نگارنده در اين جا با جناب مهندس رضا ديشيدي معمار عالي مقام آستان قدس گفتگوهائي انجام داده که به نظر خوانندگان ميرسد، لازم به يادآوري است که اين ساختمان با طرح و نظارت ايشان انجام گرفته و گفتههاي وي خود يک سند است.
آقاي ديشيدي فرمودند:
ساختماني که قبل از انقلاب ساخته شده بود، با موزه همراه بود، طبيعي است کتابخانه نميتواند با موزه همراه باشد، چون يکي طبعا سر و صدا دارد و ديگري نيازمند سکوت ميباشد، جهت ديگر اين که در آن ساختمان نور به اندازه کافي نبود و اين خود موجب ناراحتي براي افرادي ميگرديد علت ديگر تنگي جا بود که گنجايش کتابهاي زياد را نداشت.
بعد از انقلاب تعداد کتابها از هشت هزار به سيصد هزار رسيده بالطبع ساختمان نميتوانست اين کتابها را در خود جاي دهد، و کتابخانه سابق تبديل به يک انبار گرديد، بنابراين آستان قدس تصميم گرفت کتابخانهاي جديد بسازد و اين مشکل را برطرف نمايد و فضاي زيادي در اختيار مردم قرار دهد.
کتابخانه آستان قدس ويژگيهائي دارد که شايد در دنيا نظير نداشته باشد.
[ صفحه 427]
کتابخانهها معمولا براي خود حدود و مقرراتي دارند و مراجعه کنندگان افراد خاص و طبقات معيني هستند که براي استفاه و مطالعه به کتابخانه مراجعه ميکنند و قصد مراجعه کنندگان هم تنها تحقيق و بررسي در موضوعي است که روي آن کار ميکنند.
اما کتابخانه آستان قدس رضوي به علت مجاورت با حرم مطهر امام رضا عليهالسلام مورد مراجعه همه طبقات ميباشد، حتي افراد بيسواد هم به کتابخانه مراجعه ميکنند تا چه رسد به اهل تحقيق و اساتيد و دانشجويان و دانشآموزان که هر کدام به منظوري به کتابخانه مراجعه ميکنند و از آن استفاده مينمايند.
از سوي ديگر رعايت مسائل مذهبي ايجاب ميکند که ما سالنهاي قرائت بانوان را از مردان جدا کنيم و براي هر کدام سالن مخصوص قرار دهيم تا با آزادي و فراغت بال و با حفظ عفت و حجاب و با خاطري آرام و بيدغدغه به مطالعات خود ادامه دهند و هيچ گونه مزاحمتي براي آنان فراهم نگردد و شئون آسان مقدس هم حفظ شود و هيچ کدام اينها در ساختمان سابق عملي نبود.
ما در صدد بوديم جائي پيدا کنيم که پاسخگوي اين نيازها باشد، زميني که بتواند اهداف ما را در خود جاي دهد. طراحي و ساخت يک کتابخانه مشکلاتي دارد و بايد به دقت روي آن کار کرد تا به نتيجه مطلوب رسيد با توجه به مشکلات کار و با رعايت اين نکته که حتي المقدور ساختمان طوري احداث شود که اين مسائل را پاسخ گويد، ما دست به کار شديم.
ساختمان جديد کتابخانه در سه طبقه طراحي شده: يک طبقه در زيرزمين و دو طبقه در بالا قسمت بالا به خاطر رعايت ارتفاع گنبد و گلدستهها امکان ساختن بيش از دو طبقه نبود، طبقه زيرزمين که يازده هزار متر مربع زير بنا دارد با ارتفاع پنج متر ساخته شده است.
در اين طبقه سالن مطالعه نشريات ادواري بانوان و آقايان، سالن قرائت قفسه باز براي آقايان و بانوان و کودکان که هر کدام سالن جداگانهاي دارند، سالن سمعي و بصري براي بانوان، سالن سمعي و بصري براي آقايان، و سالن سمعي و بصري براي
[ صفحه 428]
کودکان، سالن نمايشگاههاي دائمي براي واقفين و مرقعات و مرکز اسناد و مطبوعات و يک سالن چاي خوري.
در اين طبقه جائي به نام قلعه کتاب ساخته شده که بسيار محکم و استوار است، در اين قلعه که در حقيقت يک مخزن بزرگ کتاب ميباشد، در آن کتب خطي نفيس و نسخ گرانبها و ممتاز که از نظر هنري و موضوعي حائز اهميت ميباشند نگهداري خواهند شد و در هنگام جنگ و بمبارانهاي احتمالي کتابها مصون بمانند و گزندي به آنها نرسد.
در طبقه همکف که زير بناي آن قريب به نه هزار و پانصد متر مربع ميباشد و به ارتفاع چهار متر و نيم شامل سالن قرائت عمومي براي آقايان و قرائت عمومي براي بانوان و سالن کتب مرجع براي آقايان و بانوان، سالن گردش کتاب، فيش دانها، قسمتهاي اداري، نمازخانه و قسمتهائي براي نشر کتاب و يک سالن بزرگ سخنراني به عرض 26 و طول 42 متر همراه با سالن انتظار و يک فروشگاه کتاب در حاشيه بست بالا خيابان.
طبقه سوم با زير بناي چهار هزار و پانصد متر مربع به ارتفاع سه متر شامل مخزن کتب خطي و چاپي به طور جداگانه، گنجينه قرآن، سالن براي محققان و مطالعه کنندگان کتب خطي، امور هنري، خطاطي، تذهيب، فيلموتيک، صحافي، قرنطينه کتاب، مخزن کتب ويژه و مکاني براي محققان و نويسندگان که از کتب چاپي استفاده ميکنند.
اين ساختمان جمعا بيست و شش هزار متر مربع زير بنا دارد، و مجهز به سيستم آتشنشاني، سيستم تلويزيونهاي مدار بسته، آسانسورهاي کتاب و سيستم ترجمه در آن واحد ميباشد.
|