مجموعه بناها و اماکن متبرکه آستان قدس رضوي از آثار هنري ميباشند زيرا در هر يک از آنها اثري از هنر هست، شکل ظاهري ايوانها، رواقها، صحنها و گلدستهها با اشکال خاصي توسط معماران و مهندسان طراحي گرديده و با اسلوب ويژه ساخته شدهاند، در ساختمان اين بناهاي باشکوه و مجلل از طرف بانيان نهايت هنرنمائي انجام گرفته است.
صدها معمار و مهندس، کاشيساز، نقاش، حجار، منبتکار، خطاط و شاعر دست به دست هم دادند و اين همه آثار بديع را پديد آوردند. در بيوتات و اماکن مقدسه آستان قدس انواع و اقسام هنر در يک جا گردآوري شده و يک موزه تاريخي و هنري پديد آمده که اهل ذوق و هنر را مسحور خود ميکند و ما اکنون به چند نمونه در اين مورد اشاره ميکنيم.
1 - نخست معماران و مهندسان عالي مقام که در طول تاريخ بناهاي رفيع، مجلل و با شکوه را ساخته، ايوانها، منارهها، رواقها، صحنها و ساير ابنيه و اماکن متبرکه را با عشق و علاقه و ايمان و اخلاص بنا نمودند، و هر چه در توان داشتند به کار بستند و اين همه آثار بديع و جاوداني را خلق کردند و از خود به يادگار گذاشتند.
2 - يکي از هنرها صنعت کاشيکاري است که تمام بدنههاي ساختمان را پوشانيده و با انواع و اقسام رنگها، گلها و نوشتهها آراسته شدهاند و بينندگان را به طرف خود جلب ميکند، کاشيهاي هشت گوش و شش گوش که ديوارهاي حرم مطهر را پوشانيدهاند از نفيسترين نوع کاشي به شمار ميروند.
[ صفحه 492]
3 - کتيبههاي آستان قدس رضوي که با خطوط اساتيد فن در هر عصر و زماني نوشته شدهاند، يکي از مظاهر هنرهاي ظريف به شمار ميروند که توسط خطاطان عالي مقام کتابت شده و يادگار قرون و اعصار ميباشند، کتيبههاي داخل حرم صحنها و رواقها نمونهاي از هنر اصيل به شمار ميروند.
4 - آيينه کاري رواقها نيز يکي از هنرهاي موجود در آستان قدس است. که اساتيد فن در تزئين اماکن متبرکه از آن استفاده کردهاند و جلوه آن در هنگام شب با روشن شدن چراغها و انعکاس نور در آئينهها بينندگان را مجذوب مينمايند و بارگاه ملکوتي امام عليهالسلام را نورافشاني ميکنند.
5 - درهاي ورودي حرم مطهر و رواقها نيز يکي از آثار هنري به شمار ميروند.
استادان و نجاران، هنر خود را در آن جا نشان دادهاند منبتکاران با استفاده از طلا و نقره و ساير فلزها، هنرنمائي کردهاند و با تزئين درها با اشکال گوناگون آثار بديعي را پديد آوردهاند.
6 - نقاشي و تذهيب يکي از هنرهائي است که در آستان قدس رضوي به کار گرفته شده است. نقاشان و مذهبان در طول تاريخ آثاري از خود به يادگار گذاشتهاند که اينک زينتبخش ابنيه و اماکن متبرکه ميباشند.
7 - شاعران و سخنوران هم به سهم خود در انشاء قصائد و سرودن اشعار در مدح حضرت رضا عليهالسلام و وصف بارگاه ملکوتي آن حضرت هنرنمائي کردهاند و اکنون تعدادي از قصائد و اشعار آنها به زبان عربي و فارسي زينتبخش حرم مطهر و رواقها ميباشد که خوانندگان را به وجد و نشاط ميآورند.
8 - سنگتراشان و حجاران هم در تراشيدن سنگها و نصب آنها در رواقهاي مطهر و صحنها هنرنمائي کردهاند و عشق و علاقه خود را تزئين بارگاه امام عليهالسلام نشان دادهاند.
9 - صحافان و جلدسازان در کتابخانه آستانه مقدسه با هنرهاي خود کتابهاي کهن را مرمت ميکنند و جلدهاي زيبائي را که نمونه آنها را ملاحظه ميکنيد
[ صفحه 493]
ساختهاند و هنرهاي کهن اين مرز و بوم را زنده نگهداشتهاند.
10 - يکي از هنرهاي موجود در آستان قدس رضوي فرشبافي بوده است، اين هنر ارزنده که براي ما ايرانيان جنبه ملي هم دارد و ايران با فرشهاي دست بافت خود شهرت جهاني پيدا کرده است، در اين ميان خراسان و مشهد و آستان قدس هم در تداوم اين هنر اصيل سهم به سزائي دارند و اينک کارخانه قاليبافي آستان قدس رضوي در زنده نگهداشتن اين هنر اصيل گام برميدارد.
به طور کلي آستان قدس رضوي کانون هنر و مرکز صنايع ظريفه ميباشد، هر کس در هنر فني که تخصص داشته از روي اخلاص در اين جا کار کرده و صداقت خود را نشان داده است. «هنر در آستان قدس» موضوع يک کتاب مستقل است و بايد هر يک از مهندسان و معماران و کارشناسان و متخصصان در رشتههاي هنر که در فوق به آن اشاره شد کار کنند و حق مطلب را ادا نمايند.
خوشبختانه آستانه مقدسه امروز در همه آن فنون مشغول فعاليت ميباشد و هنرمنداني را در رشته هنرهاي سنتي به کار گرفته است. کارخانه کاشيسازي و فرشبافي و خطاطي و نقاشي و تذهيب و صحافي و جلدسازي هم اکنون دائر ميباشند و هنرمندان به کارهاي هنري مشغول هستند و اميدواريم آستان قدس با سعه صدر همه هنرمندان را بپذيرد.
|